Η περιστροφή του ρόμβου,ένα σύγχρονο "αυγό του Κολόμβου", στην υπηρεσία της επίλυσης ενός σύνθετου Ομηρικού γρίφου.

Text & Copyright: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas
Αφιερωμένο στην μνήμη δύο αγαπητών μας φίλων και συνεργατών που πέρασαν πρόσφατα τις πύλες του Ήλιου:  στον Δ/τη της Έδρας των Ελληνικών Σπουδών "Σταύρος Νιάρχος" του πανεπιστημίου Simon Fraser στον Καναδά, καθηγητή Dr. Andre Gerolymatos και στον Δανό αρχαιολόγο της παγκόσμιας Αρχαιολογίας του πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης καθηγητή  Dr. Klavs Randsborg. (Φωτογραφία από το διαδίκτυο)

       Ερμηνεύοντας την τοπογραφία του έπους, το μυθολογικό του υπόστρωμα και τα ίχνη που άφησαν στο έδαφος οι μακρινοί μας πρόγονοι θα επιχειρήσουμε μέσα μέσα από αυτήν την ανάρτηση, αλλά και από τις επόμενες που θα ακολουθήσουν να σας δώσουμε όσο είναι εφικτό  μια σειρά από εκλαϊκευμένες για το ευρύ κοινό απαντήσεις στα πλέον συχνά ερωτήματα που τίθενται  και που εύλογα γεννήθηκαν μετά από τα πρώτα συμπεράσματα των ανασκαφών που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην Ν.Α Κεφαλληνία και ιδιαιτέρως στο «Ηράκλειο Πεδίο», στην περίκλειστη και αρδευόμενη κοιλάδα των αρχαίας πόλης - κράτους των Πρόννων.

Αεροφωτογραφία  της κωμόπολης του Πόρου και των τσιμεντοστρωμένων  εκβολών του χειμάρρου Βόχινα όπου ήταν ακόμη και μέχρι στις αρχές του περασμένου αιώνα σε χρήση το αρχαίο λιμάνι των Πρόννων. Στο Βάθος η κοιλάδα του Ηράκλειου πεδίου όπου δεσπόζει ο ελατοσκέπαστος Αίνος. Ακριβώς στο τέλος του φαραγγιού σε περίοπτο σημείο βρίσκεται ο λόφος Μπόρτζι (Κατσιβελάτα) του οικισμού της Ρίζας - Τζαννάτων. Σε αυτήν την ιδανική από κάθε άποψη γεωγραφική θέση αναπτύχθηκε στην εποχή του Οδυσσέα ένα ισχυρό μυκηναϊκό κέντρο που είχε σύμφωνα με τους αρχαιολόγους κάτω από την εξουσία του τα τέσσερα νησιά του Ιονίου (Κεφαλληνία -Ιθάκη - Λευκάδα και Ζάκυνθο) όπως και τις απέναντι των νησιών στεριές. (Φωτογραφία : Κώστας Κόκλανος)
( Βλέπε : Δρ. Λάζαρος Κολώνας «Αρχαίες εγκαταστάσεις νοτιοανατολικής Κεφαλονιάς, θέσεις στρατηγικού ελέγχου του θαλάσσιου και χερσαίου χώρου της περιοχής»  Πρακτικά Z` Πανιόνιου Συνεδρίου τομ. B` σελ.37-46  & Δρ. Αντώνης Βασιλάκης : Μυκηναϊκό Σεμινάριο Αμφιθέατρο «Άλκη Αργυριάδη» 20/12/2012 με θέμα: «Υστεροελλαδικό Αψιδωτό / Ελλειψοειδές (ωοειδές) Μέγαρο στα Τζαννάτα Πόρου Κεφαλονιάς»)    

Σε αυτόν τον χώρο ως γνωστόν η αρχαιολογική σκαπάνη ευτύχησε να συναντήσει μετά από μια συνεχή και περιπλανώμενη έρευνα που διαρκεί πάνω από  διακόσια χρόνια σε όλα τα νησιά της δυτικής νησιωτικής Ελλάδος, τα πρώτα εντυπωσιακά ευρήματα που πιστοποιούν ότι βρισκόμαστε πολύ κοντά σε μια επαρκώς τεκμηριωμένη επιβεβαίωση πως επιτέλους εντοπίστηκε ένα ισχυρό μυκηναϊκό κέντρο της εποχής του Οδυσσέως, που προφανώς λόγω της θέσης του και των αναφορών που το συντροφεύουν,  έχει άμεση σχέση με το αναζητούμενο κέντρο του  βασιλείου της Ομηρικής (Μυκηναϊκής) Ιθάκης και για όσους βεβαίως πιστεύουν στην ύπαρξή της. (βλέπε ενημερωτικό δελτίο του Τ.Α.Π.Α με κείμενο του τ. Γενικού Δ/Τη αρχαιοτήτων του Υπ.Πο. Δρ. Λάζαρου Κολώνα)

Τι ήταν όμως αυτό που καθυστέρησε τόσο πολύ και επί τόσα χρόνια την αρχαιολογική σκαπάνη να επισκεφθεί την Νοτιοανατολική Κεφαλληνία και ιδιαιτέρως το Ηράκλειο πεδίο; Ήταν η μέχρι πρότινος άγνοια  που υπήρχε για τα αρχαιολογικά δεδομένα της περιοχής; ή μέτρησε περισσότερο η αδυναμία μας να δούμε ξεκάθαρα  και να μεταφράσουμε όσο μπορούσαμε ποιο αντικειμενικά (κυριολεκτικά) τους επίδικους στίχους που περιγράφουν την πατρίδα του Οδυσσέα, οι οποίοι θα μας είχαν οδηγήσει κάτω από άλλες συνθήκες με κλειστά μάτια στην επίδικη περιοχή; (βλέπε :Η γεωγραφική θέση της Ομηρικής Ιθάκης στην εποχή του Οδυσσέα)

Η απάντηση είναι ότι ισχύουν και τα δύο εξίσου.

Δεν μπορείτε να φανταστείτε  πόσα λίγα ξέραμε για τα αρχαιολογικά δεδομένα αυτής της περιοχής πριν εντοπισθεί το 1991 ο ηγεμονικός μυκηναϊκός θολωτός τάφος των Τζαννάτων, αλλά και πόσα λίγα ξέρουμε ακόμη μέχρι και σήμερα. Όταν θα έλθει ή ώρα για να επανασχεδιασθεί ο αρχαιολογικός χάρτης της Κεφαλληνίας και ιδιαίτερα στο Ν.Α τμήμα της, μόνο τότε θα μπορέσετε να καταλάβετε τι ξέραμε μέχρι πρότινος για αυτήν την περιοχή και τι στην πραγματικότητα υπάρχει.

Είναι λοιπόν από μια πλευρά κατανοητό το γιατί η μερική άγνοια της συνολικής εικόνας των αρχαιολογικών δεδομένων και η μέχρι πρότινος αδυναμία της αρχαιολογικής σκαπάνης να φέρει στο φως τα αντικειμενικά πειστήρια έστρεψε την έρευνα, που αφορούσε τον εντοπισμό της Ομηρικής Ιθάκης, περισσότερο στην φιλολογική κατεύθυνση μέσα από μια υπερπαραγωγή «μεταφραστικών δοκιμίων» προσαρμοσμένων για κάθε γούστο και για κάθε τόπο.

Τα μέχρι χθες βασικά ερωτήματα που αναζητούσαν απαντήσεις θα μπορούσαν σήμερα να απαντηθούν από μια εντελώς άλλη αφετηρία. Στην προκειμένη περίπτωση η υπόθεση της αναζήτησης της Ομηρικής (Μυκηναϊκής) Ιθάκης της εποχής του Οδυσσέα, της οποίας το ακριβές γεωγραφικό της στίγμα φαίνεται ότι χάθηκε μέσα στην γενικότερη αναστάτωση και τις μετακινήσεις των πληθυσμών και των τοπωνυμίων  που φαίνεται ότι συνέβησαν αμέσως μετά την κατάρρευση του Μυκηναϊκού κόσμου στην δυτική νησιωτική Ελλάδα, κατά την διάρκεια των λεγόμενων σκοτεινών αιώνων, θα μπορούσε να ήταν (πέραν από την γνωστή και επικρατούσα άποψη που θέλει να δικαιολογεί τον ποιητή για την μερική άγνοια της τοπογραφίας της δυτικής νησιωτικής Ελλάδος που του χρεώνουν ότι είχε , λόγω της Ιωνικής καταγωγής του) ένας επιπλέον συνδυασμός περισσότερων παραμέτρων που έχουν να κάνουν με την πραγματική εποχή της σύνθεσης της τελευταίας εκδοχής του έπους, την σωστή ερμηνεία (ορθή ανασύνθεση) των επίδικων στίχων που περιγράφουν την τοπογραφική της θέση ή ενδεχομένως ακόμη και της σταδιακά διολισθαίνουσας προσαρμογής των αρχικών κειμένων προκειμένου να συνταιριάξουν με την τοπογραφία και το τοπωνυμικό περιβάλλον των ιστορικών χρόνων. 

Ο δρόμος που άνοιξε ο αείμνηστος Δρ. Βαγγέλης Πανταζής με το έργο του «Χάρτες και ιδεολογίες» μας υποχρεώνει να σκεφτούμε  σοβαρά ακόμη μια παράμετρο, δηλαδή μήπως τελικά αυτή η περίεργη «συντεταγμένη» αναδιάταξη των ονομάτων, όπως θα δούμε στην συνέχεια αυτής της ανάρτησης, να ήταν ενδεχομένως θέμα μιας λαθεμένης αντιγραφής (;)  ή ανάστροφης ανάγνωσης κάποιου είδους χάρτη (;) που κατέγραφε τα νησιά σύμφωνα με την αντίληψη που είχαν οι μυκηναίοι και η οποία ως γνωστόν διέφερε αντιστρόφως ανάλογα με την αντίληψη που επικράτησε στα ιστορικά χρόνια (βλέπε: "Ήμουν και εγώ εκεί" στην εποχή του Οδυσσέα).

.O αρχαιότερος χάρτης στον δυτικό κόσμο χρονολογείτε από το 500π.χ.και βρέθηκε στη νότια Ιταλία. Πρόκειται για μία απεικόνιση της χερσονήσου της Απουλίας, σε ένα κομμάτι λουστραρισμένου πήλινου βάζου,με μέγεθος λίγο μεγαλύτερο ενός γραμματοσήμου (πηγή διαδίκτυο) 

Αυτή η υπόθεση παρά το γεγονός ότι δεν θα μπορέσει να αποδειχθεί ενδεχομένως ποτέ, εκτός και εάν βρεθεί κάποιο γράφημα δηλαδή ένα είδος χάρτη όπως βρέθηκε στην κάτω Ιταλία θα μας αφήνει πάντα ένα τεράστιο ερωτηματικό διότι εδώ προκύπτει η εξής περίεργη συγκυρία.

Εάν λάβουμε υπόψη μας τον γεωγραφικό χάρτη της περιοχής και αναζητήσουμε  επ’ αυτού την  σημερινή γεωγραφική θέση των τεσσάρων Ομηρικών τοπωνυμίων  που κάποτε ονομάτιζαν τα νησιά:  Ιθάκη, Ζάκυνθο, Σάμο και Δουλίχιο θα δούμε την εξής εικόνα:

ü  Το Ομηρικό τοπωνύμιο Ιθάκη το συναντάμε ανατολικά στο σημερινό νησί της Ιθάκης.

ü Το Ομηρικό τοπωνύμιο Σάμος ή Σάμη το συναντάμε στα δυτικά στο όνομα μιας από τις τέσσερις  αρχαίες πόλεις- κράτη στο νησί της σημερινής Κεφαλληνίας,

ü  Το Ομηρικό τοπωνύμιο Ζάκυνθος το συναντάμε νότια στο σημερινό νησί της Ζακύνθου  και

ü Το Ομηρικό τοπωνύμιο Δουλίχιο το συναντάμε στα ιστορικά χρόνια να ονοματίζει βόρεια στις βόρειες Εχινάδες το σημερινό νησάκι Μάκρη (Δολίχα).

           Με βάση τώρα αυτά τα ευρήματα, δίκην μνημοσύνου, θα σας καλέσουμε να συμμετάσχετε σε μια ακόμη άσκηση ορθολογισμού  βασισμένη πάνω στο «Θεώρημα Πανταζή» το οποίο μας άφησε ως παρακαταθήκη ο μεγάλος αυτός Ομηριστής.(βλέπε: Βαγγέλης Πανταζής, Χάρτες και ιδεολογίες)

Το μόνο που χρειάζεται είναι να φτιάξουμε έναν ρόμβο στον άξονα βορράς – νότος, ανατολή-δύση και να αποτυπώσουμε τα τέσσερα αυτά τοπωνύμια έτσι ακριβώς όπως τα συναντάμε στα ιστορικά χρόνια βάζοντας: κορυφή στα βόρεια το  τοπωνύμιο Δουλίχιο, στον αντίποδά του νότια το τοπωνύμιο Ζάκυνθος, ανατολικά το τοπωνύμιο Ιθάκη και δυτικά το τοπωνύμιο Σάμος.

            Αφού βεβαιωθούμε ότι η καταγραφή έγινε σωστά κατά την φορά και την διεύθυνση  ανατολή – δύση, βορράς – νότος έτσι ακριβώς όπως τα συναντάμε σήμερα στον γεωφυσικό χάρτη θα κάνουμε την εξής κίνηση: Θα περιστρέψουμε κατά 180 μοίρες είτε τον χάρτη είτε τον ρόμβο (στην προκειμένη περίπτωση τον ρόμβο με τα τοπωνύμια) φέρνοντάς τον σε φορά καταγραφής συμβατής με την κοσμοαντίληψη ως προς το άνω και το κάτω που ίσχυε κατά την προϊστορική περίοδο. 

          Αφού  λοιπόν πάρουμε τον ρόμβο των τοπωνυμίων θα τον τοποθετήσουμε  ακριβώς δίπλα και παράλληλα με τον γεωφυσικό χάρτη των τεσσάρων νησιών και θα  ξαναδιαβάζουμε τώρα ποια νησιά ονοματίζει στην νέα του θέση ο συγκεκριμένος ρόμβος. Εκεί θα δούμε να καταγράφεται η παρακάτω μαγική εικόνα: 

                         

• Το τοπωνύμιο Ιθάκη από την θέση που είναι σήμερα στα ανατολικά, θα καταλάβει  την θέση του  εντελώς αντίθετα, στα δυτικά, εκεί που συναντάμε  σήμερα το νησί  της Κεφαλληνίας !
•  Το τοπωνύμιο Σάμη ή Σάμος από την θέση που είναι σήμερα στα δυτικά, στο σημερινό νησί της Κεφαλληνίας,  θα καταλάβει  την θέση του ανατολικά, εκεί που συναντάμε σήμερα το νησί της Ιθάκης!
• Το τοπωνύμιο Ζάκυνθος από την θέση που είναι σήμερα στα νότια, θα καταλάβει ακριβώς θέση στην αντίθετη κατεύθυνση, βόρεια, εκεί που συναντάμε σήμερα το νησί της Λευκάδας!
• Και το τοπωνύμιο Δουλίχιο από την θέση που είναι σήμερα στα βόρεια,  θα καταλάβει θέση στην αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση, νότια, εκεί που συναντάμε σήμερα το νησί της Ζακύνθου!

Και τώρα πάμε να δούμε την πλήρη εικόνα με τον ρόμβο των τοπωνυμίων έχοντας αριστερά μας τον χάρτη σύμφωνα με την κοσμοαντίληψη των ιστορικών χρόνων [Βορράς = άνω] και [Νότος = κάτω] και δεξιά μας τον χάρτη σύμφωνα με την κοσμοαντίληψη [Νότος = άνω] και [Βορράς = κάτω]  που επικρατούσε κατά την Μυκηναϊκή – Ομηρική εποχή δίνοντας σε κάθε νησί έναν αριθμό.

           Μα αυτή η εικόνα που βλέπουμε τώρα καταγράφει για μια ακόμη φορά με απόλυτη πιστότητα όσα προσπαθήσαμε μέσα από τις προηγούμενες αναρτήσεις μας με χιλιάδες λέξεις να σας αποκαλύψουμε, επικαλούμενοι πλείστα όσα κείμενα σχέδια χάρτες και τοπωνύμια ! (Βλέπε : Η γεωγραφική θέση της Ομηρικής Ιθάκης στην εποχή του Οδυσσέα και για τους Αγγλόφωνους βλέπε:  Searching for the exact location of "clearly-seen" Ithaca, the capital of Odysseus’ Mycenaean island kingdom in Western Greece. 

Τι συμβαίνει λοιπόν;

Ήταν τελικά τόσο απλό;

Η υπόθεση αυτή  κατά κάποιο τρόπο μας θυμίζει το λεγόμενο «αυγό του Κολόμβου»! 

Ο ρόμβος και "το αυγό του Κολόμβου" στην υπηρεσία της επίλυσης ενός σύνθετου Ομηρικού γρίφου

          Το γεγονός ότι  όλα τα τοπωνύμια διασώθηκαν στα ιστορικά χρόνια στην εντελώς αντίθετη φορά και κατά θέση και κατά προσανατολισμό απολύτως συντεταγμένα, χωρίς καμία λαθεμένη αναδιάταξη, και σύμφωνα με την κοσμοαντίληψη ως προς το άνω και το κάτω που ίσχυε κατά την προϊστορική περίοδο μας υποχρεώνει να διερωτηθούμε….. πόσο αλήθεια τυχαίο θα μπορούσε να είναι αυτό;

Τυχαίο - που θα μπορούσε ενδεχομένως και να είναι -, η αλήθεια είναι ότι δεν μπορείς εύκολα να το πεις. Μπορείς όμως να διερωτηθείς τι θα μπορούσε πραγματικά να είχε συμβεί στον χώρο της δυτικής νησιωτικής Ελλάδος στην αυγή των πρώιμων ιστορικών χρόνων όταν ο Ελλαδικός χώρος έβγαινε μέσα από την αχλή των λεγόμενων σκοτεινών αιώνων.

Να είχαμε χάσει εντελώς κάθε επαφή με την εποχή εκείνη; 

          Και εάν είχαμε χάσει αυτήν την επαφή γιατί όλα διορθώνονται απλά και μόνο με μια κίνηση επαναφοράς τους στο περιβάλλον της κοσμοαντίληψης που επικρατούσε κατά την μυκηναϊκή – Ομηρική εποχή; Και γιατί π.χ (λειτουργώντας ως  οι δικηγόροι του διαβόλου) δεν χάθηκαν αυτά τα δεδομένα και στον χώρο του Αιγαίου; (βλέπε :Η σύγκριση της Ομηρικής (προϊστορικής) τοπογραφίας με την τοπογραφία των ιστορικών χρόνων στην λεκάνη της Μεσογείου, ταυτίσεις και διαφορές)

 Να κάνανε ενδεχομένως οι μακρινοί μας πρόγονοι στην αυγή των πρώτων ιστορικών χρόνων μια λάθος αντιγραφή διαβάζοντας ή κατανοώντας κάποιον υποτιθέμενο χάρτη (;), περιγραφικό κείμενο (;)  αντίστροφα σύμφωνα με την νέα κοσμοαντίληψη  ως προς το [Βορράς - άνω =αρχή] και [Νότος -κάτω= τέλος]  έτσι όπως διαμορφώθηκε στα ιστορικά χρόνια;

            Μα εάν αυτό υποθετικά μπορεί να συμβαίνει, έστω και ως μια ακραία εκδοχή, τότε έχουμε μπροστά μας ίσως το πλέον τραγικό αντιγραφικό γεωγραφικό λάθος στην παγκόσμια γεωγραφία!

         Σύμφωνα με αυτά τα ευρήματα αυτή φαίνεται όμως να είναι και η μοναδική καθαρά ορθολογική προσέγγιση που ενδεχομένως μας δίνει μια λογική ή έστω λογικοφανή απάντηση σε αυτόν τον αναδυόμενο γεωγραφικό γρίφο που λύνεται δια του «θεωρήματος Πανταζή» εκτός και εάν στην πορεία των χρόνων θα βρεθεί κάτι που θα μας βοηθήσει να πλησιάσουμε από μια άλλη οπτική γωνία την λύση του.

                 Δρ. Βαγγέλης Πανταζής. (1947-2017)

Ένας από τους κορυφαίους Ομηριστές της σύγχρονης Ελλάδος που προσπάθησε να αλλάξει τον τρόπο της σκέψης μας γύρω από τα ανοικτά ζητήματα της προϊστορικής τοπογραφίας

          Τι ήταν όμως αυτό που εν τέλει επέβαλε την νέα γεωγραφία στον χώρο του Ιονίου;  Ήταν μια λαθεμένη ανάγνωση-ερμηνεία και εν τέλει αποτύπωση επί του χάρτη των ιστορικών χρόνων των θέσων και των ονομασιών των νησιών από τους  διαχειριστές (ιερατείο- βιβλιοθηκάριους) της εποχής εκείνης που κρατούσαν ακόμη επαφή και ερμήνευαν τα "απόκρυφα" κείμενα που προήρχοντο από την λεγόμενη σήμερα προϊστορική περίοδο; ή ήταν η παντελής άγνοια που είχαν οι μεταγενέστεροι μετά την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου με την τοπογραφία της τότε εποχής; ή μήπως εμείς γινόμαστε σήμερα οι κοινωνοί των  τελευταίων διορθωμένων εκδόσεων της μακράς πορείας και εξέλιξης των ομηρικών κειμένων διά μέσου των αιώνων και ιδιαιτέρως κατά την μετααλεξανδρινή εποχή όταν βρέθηκαν τα συγκεκριμένα έπη στην προκρούστεια κλίνη των δεκάδων επώνυμων και ανώνυμων σχολιαστών και διορθωτών της εποχής εκείνης ; 

           

      Λογικά θα έλεγε κανείς ότι με βάση το σημερινό αποτέλεσμα και με όσα μπορούμε σήμερα να γνωρίζουμε θα μπορούσε να ήταν λίγο πολύ όλα μαζί. Ότι και να ήταν όμως πρέπει να αποδεχθούμε ότι τουλάχιστον από τον 5ο αιώνα πΧ και μετά σε μεγάλο βαθμό οι ονομασίες των νησιών έχουν γίνει αποδεκτές (παρά τις όποιες αμφισβητήσεις) όπως καταγράφθηκαν έκτοτε στον χάρτη των ιστορικών χρόνων. 

Στο εύλογο ερώτημα εάν υπάρχει η αίσθηση της καταγραφής μέσα από τα διασωθέντα κείμενα της αρχαίας Ελληνικής γραμματείας της παλαιότερης-αρχέγονης σχέσης που είχαν τα νησιά με την ομηρική αλλά και την προομηρική τους ταυτότητα η απάντηση, - για όσους είναι υποψιασμένοι-, είναι ότι όντως καταγράφεται σε αρκετά κείμενα μια έντονη και περίεργη σχέση υποκρυπτόμενης ταυτοπροσωπίας της Ομηρικής Ιθάκης με το σημερινό νησί της Κεφαλληνίας καθώς επίσης της Λευκάδος με την ομηρική Ζάκυνθο. (Το σπουδαίο αυτό κεφάλαιο θα το αναδείξουμε με μια αυτούσια ανάρτηση στον χρόνο που έρχεται). 

Δεν πρέπει όμως να μας μείνει απαρατήρητο ότι κατά ένα περίεργο τρόπο η σημερινή Κεφαλληνία, -ονομασία την οποία αγνοεί εντελώς ο Όμηρος,- φαίνεται να είναι ο άμεσος πρόγονος άλλα και ο άμεσος απόγονος της Ομηρικής (μυκηναϊκής) Ιθάκης όπως και εάν λεγόταν αυτή. Διότι προφανώς υπήρξε προγενέστερη κατάσταση της λεγόμενης Ομηρικής Ιθάκης όπως και μεταγενέστερη κατάσταση μετά από την φυγή (;) του γένους του Οδυσσέως (κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου). Το παράδοξο είναι ότι τόσο η προγενέστερη κατάσταση όσο και η μεταγενέστερη (όπως θα διαπιστώσετε από τα στοιχεία που θα παραθέσουμε σε μελλοντική μας ανάρτηση) φαίνεται να φωτογραφίζουν το νησί που τουλάχιστον από τον 5ο αιώνα πΧ και έκτοτε φέρει το όνομα Κεφαλληνία. 

Με όλα αυτά τα ανοικτά θέματα της Ομηρικής τοπογραφίας στην δυτική Ελλάδα που αφορούν την αποκωδικοποίηση και την επικαιροποίησή της είναι βέβαιο πως με την πρόοδο των μελετών και των αρχαιολογικών ερευνών που εξελίσσονται τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια, αλλά και με όσες εργασίες έχουν δημοσιευθεί αλλά και με όσες πρόκειται να δημοσιευθούν θα γίνεται ακόμη ποιο κατανοητή και ευανάγνωστη. 

Για την πρόοδο αυτή πρέπει να πούμε ότι οφείλουμε πολλά στην αρχαιολογική σκαπάνη και στο ερευνητικό έργο όλων των αρχαιολόγων και των συνεργατών τους που διαχρονικά ανάσκαψαν ή μελέτησαν τις προϊστορικές εγκαταστάσεις στο νησί με πολλούς από τους οποίους είχαμε την μεγάλη τύχη να συνεργαστούμε όλα αυτά τα χρόνια και η αλήθεια είναι ότι τους οφείλουμε πολλά. 

Πέραν όμως των αρχαιολόγων που είχαμε την τύχη να συνεργαστούμε μαζί τους ιδιαίτερη μνεία από την δική μας πλευρά πρέπει να κάνουμε - και ως προς τα θεματικά πεδία που εμείς πραγματευόμαστε - στον καθηγητή και ιστορικό Δρ. Πέτρο Πετράτο, στον τ.κοσμήτορα του πανεπιστημίου Simon Fraser καθηγητή της ιστορικής γεωγραφίας Dr. John Pierce, στον αείμνηστο ομηριστή Δρ. Βαγγέλη Πανταζή, στον αρχαιολόγο Οδυσσέα Μεταξά και σε μια πλειάδα από εκλεκτούς φίλους και συνεργάτες μας που αποτελούν για εμάς μια αέναη πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. 

Με αυτήν την δημοσίευση και με μερικές ακόμη που θα δουν το φως της δημοσιότητας μέχρι την ημέρα του θεματικού Συνεδρίου που θα οργανωθεί από την Ε.Μ.Π.Κ με παραπλήσια θεματολογία η δική μας άποψη είναι ότι τώρα μόλις αρχίζει ένας νέος μεγάλος κύκλος μελετών, αρχαιολογικών ανακοινώσεων και σύνθετων διεπιστημονικών ερευνών που θα ανατροφοδοτήσουν και θα αναζωογονήσουν τον διάλογο γύρω από τον κόσμο του Ομήρου. 

Ένας νέος ελπιδοφόρος δρόμος έχει ανοίξει περνώντας μεταφορικά και κυριολεκτικά από τον «πόρο» (το πέρασμα) για μια άλλη εποχή.

---