Δουλίχιον: η χαμένη "Μακρόνησος" της Ομηρικής τοπογραφίας

Αναζητώντας το πολύπυρον (σιτοφόρο) και ποιήεν (χλοερό) νησί του Δουλιχίου της εποχής του Οδυσσέα και του Μέγη.

Αφιερωμένο στην μνήμη του αείμνηστου ομηριστή Δρ. Βαγγέλη Πανταζή [1]

(Text: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas)

Σε προηγούμενη ανάρτηση (βλέπε: http://homericithaca.blogspot.gr/2017/11/blog-post_10.html η οποία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της παρούσης αναρτήσεως) ασχοληθήκαμε με τον εντοπισμό της λεγόμενης Ομηρικής Ιθάκης καταλήγοντας στο βάσιμο συμπέρασμα ότι η Ομηρική (Μυκηναϊκή)  Ιθάκη είναι το σημερινό νησί της Κεφαλληνίας.

Συνεχίζουμε την έρευνα αυτήν την φορά για την αναζήτηση της θέσης του Ομηρικού Δουλιχίου, ενός κραταιού νησιού, πολυάνθρωπου και πλουτοπαραγωγικού που έστειλε 40 πλοία στην εκστρατεία της Τροίας (Ιλιάδα Β στιχ 625-630) και 52 μνηστήρες, τους περισσότερους, για την διεκδίκηση του θρόνου της Ιθάκης (Οδ. π 245-253).

Είναι εκείνο το νησί που χάθηκαν εντελώς τα ίχνη του μέσα στην αχλή που άφησαν πίσω τους οι λεγόμενοι σκοτεινοί αιώνες και εξακολουθεί να είναι από την εποχή της αρχαιότητας μέχρι στις μέρες μας "η πέτρα του σκανδάλου" της Ομηρικής τοπογραφίας για το οποίο είχε πει ο μεγάλος Γερμανός γεωγράφος Joseph Partsch [2] ότι: «η απλουστάτη λύσης θα ήτο εάν τις ηδύνατο να παραδεχθή ότι η αμφισβητήσιμος αύτη νήσος εξηφανίσθη βυθιστείσα»

Πρίν ξεκινήσουμε την παρουσία αυτού του θέματος οφείλουμε να σας ενημερώσουμε ότι για το ζήτημα του Ομηρικού Δουλιχίου που είθισται να θεωρείται ως ένας από τους μεγαλύτερους γρίφους της Ομηρικής γεωγραφίας την απάντηση την έχει δώσει σύμφωνα με την άποψή μας από το 2002 με το βιβλίο του «Η Ομηρική Ζάκυνθος, οι Ιερές Εχίνες και το μυστήριο του χαμένου Δουλιχίου» [3] ο αείμνηστος ομηριστής Δρ. Βαγγέλης Πανταζής.


                        Δρ. Βαγγέλης Πανταζής. (1947-2017)

 Ένας από τους κορυφαίους Ομηριστές της σύγχρονης Ελλάδος  που προσπάθησε να αλλάξει τον τρόπο της σκέψης μας γύρω από τα ανοικτά ζητήματα της προϊστορικής τοπογραφίας

Εμείς έχοντας ως παρακαταθήκη το έργο του σπουδαίου αυτού ερευνητή και αείμνηστου φίλου μας θα προσπαθήσουμε στα πλαίσια μιας σύντομης ανάρτησης, με εκλαϊκευμένο και όσο μπορούμε απλό τρόπο, να σας παρουσιάσουμε αρκετά από αυτά τα ευρήματα και να σας οδηγήσουμε μέσα από την δύναμη των εικόνων στην κατανόηση του θεωρητικά πλέον δυσνόητου (;) κεφαλαίου της Ομηρικής τοπογραφίας.

Ιστορική αναδρομή

Οι αρχαίοι Έλληνες είναι γεγονός ότι από τα πρώιμα ιστορικά χρόνια έχοντας χάσει την επαφή τους με την πραγματική θέση του Ομηρικού Δουλιχίου, διαφωνούσαν μεταξύ τους και είχαν εντελώς διιστάμενες απόψεις. για την θέση του στον χώρο της δυτικής νησιωτικής Ελλάδος. 

Την εικόνα αυτή μας την μεταφέρει πολύ χαρακτηριστικά ο Στράβων (C456.14) ο οποίος στην προσπάθειά του να επιχειρηματολογήσει για την δική του επιλογή που θεωρούσε ότι το Ομηρικό Δουλίχιο ήταν το νησί Δολίχα (το σημερινό νησάκι Μάκρη στις Εχινάδες νήσους) πέφτει στο σφάλμα λόγω συνωνυμίας να ταυτίσει το τότε μικρό και άνυδρο νησάκι Δολίχα των Εχινάδων νήσων (την σημερινή Μάκρη) με το πλουτοπαραγωγικό και πολυάνθρωπο Δουλίχιο του Ομήρου (C458.19).

Στράβων (αρχαίο κείμενο):

καὶ ταύτης δὲ καὶ τῆς Κεφαλληνίας πρὸς ἕω τὰς Ἐχινάδας ἱδρῦσθαι νήσους συμβέβηκεν, ὧν τό τε Δουλίχιόν ἐστι (καλοῦσι δὲ νῦν Δολίχαν ) καὶ αἱ Ὀξεῖαι καλούμεναι, ἃς Θοὰς ὁ ποιητὴς εἶπε: καὶ ἡ μὲν Δολίχα κεῖται κατὰ Οἰνιάδας καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ἀχελώου, διέχουσα Ἀράξου τῆς τῶν Ἠλείων ἄκρας ἑκατόν, (C458.19) 

.............................................................................................................................................................

Οὐκ ὤκνησαν δέ τινες τὴν Κεφαλληνίαν τὴν αὐτὴν τῶ Δουλιχίω φάναι͵ οἱ δὲ τῆ Τάφω͵ καὶ Ταφίους τοὺς Κεφαλληνίους͵ τοὺς δ᾽ αὐτοὺς καὶ Τηλεβόας (..............)

οὐδ' Ἑλλάνικος ὁμηρικὸς Δουλίχιον τὴν Κεφαλληνίαν λέγων. τὸ μὲν γὰρ ὑπὸ Μέγητι εἴρηται καὶ αἱ λοιπαὶ Ἐχινάδες, οἵ τε ἐνοικοῦντες Ἐπειοὶ ἐξ Ἤλιδος ἀφιγμένοι: διόπερ καὶ τὸν Ὦτον τὸν Κυλλήνιον Φυλείδεω ἕταρον μεγαθύμων ἀρχὸν Ἐπειῶν καλεῖ. 

αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς ἦγε Κεφαλλῆνας μεγαθύμους.

οὔτ' οὖν Δουλίχιον ἡ Κεφαλληνία καθ' Ὅμηρον οὔτε τῆς Κεφαλληνίας τὸ Δουλίχιον, ὡς Ἄνδρων φησί: τὸ μὲν γὰρ Ἐπειοὶ κατεῖχον, τὴν δὲ Κεφαλληνίαν ὅλην Κεφαλλῆνες ὑπὸ Ὀδυσσεῖ, οἱ δ' ὑπὸ Μέγητι. οὐδὲ Παλεῖς Δουλίχιον ὑφ' Ὁμήρου λέγονται, ὡς γράφει Φερεκύδης. μάλιστα δ' ἐναντιοῦται Ὁμήρῳ ὁ τὴν Κεφαλληνίαν τὴν αὐτὴν τῷ Δουλιχίῳ λέγων, εἴπερ τῶν μνηστήρων ἐκ μὲν Δουλιχίοιο δύω καὶ πεντήκοντα ἦσαν, ἐκ δὲ Σάμης πίσυρές τε καὶ εἴκοσιν. οὐ γὰρ τοῦτ' ἂν εἴη λέγων, ἐξ ὅλης μὲν τόσους ἐκ δὲ μιᾶς τῶν τεττάρων παρὰ δύο τοὺς ἡμίσεις. εἰ δ' ἄρα τοῦτο δώσει τις, ἐρησόμεθα τίς ἂν εἴη ἡ Σάμη, ὅταν οὕτω φῇ Δουλίχιόν τε Σάμην τ' ἠδ' ὑλήεντα Ζάκυνθον. (C456.14)

μετάφραση :

Ανατολικά της Ζακύνθου και της Κεφαλληνίας τυχαίνει να βρίσκονται οι Εχινάδες. Είναι το Δουλίχιο, που το λένε και Δολίχα, και οι Οξειές, αυτές που ο ποιητής αποκαλεί Θοές. Η Δολίχα βρίσκεται απέναντι από τις Οινιάδες και την εκβολή του Αχελώου κι απέχει από τον Άραξο, το ακρωτήριο των Ηλείων, εκατό στάδια.(C458.19)

...................................................................................................................................................................

Μερικοί δεν δίστασαν να ταυτίσουν την Κεφαλληνία με το Δουλίχιο, κι άλλοι με την Τάφο. Θεώρησαν Ταφίους τους Κεφαλλήνες καθώς και Τηλεβόες. (..............)
Ούτε ο Ελλάνικος ακολουθεί τον Όμηρο υποστηρίζοντας ότι η Κεφαλληνία είναι το Δουλίχιο. Αυτό αναφέρεται ότι το κατείχε ο Μέγης, καθώς και τις υπόλοιπες Εχινάδες, ενώ οι κάτοικοι ήταν Επειοί που ήρθαν από την Ηλεία. Γι' αυτό και ο ποιητής καλεί τον Ώτο από την Κυλλήνη σύντροφο του Φυλείδη", άρχοντα των μεγαλόκαρδων Επειων.

Κι ο Οδυσσέας οδηγούσε τους μεγαλόκαρδους Κεφαλλήνες.

Ούτε, λοιπόν, ο Όμηρος θεωρούσε Δουλίχιο την Κεφαλλη­νία, μήτε το Δουλίχιο ήταν μέρος της Κεφαλληνίας, κατα­πώς λέει ο Άνδρων. Το Δουλίχιο κατείχαν Επειοί, ενώ όλη την Κεφαλληνία οι Κεφαλλήνες. Οι μεν είχαν αρχηγό τον Μέγητα, οι άλλοι τον Οδυσσέα. Ούτε η πόλη Παλείς λέγεται από τον Όμηρο Δουλίχιο, καθώς γράφει ο Φερε­κύδης. Μάλιστα όποιος ταυτίζει Κεφαλληνία με Δουλί­χιο εναντιώνεται στον Όμηρο, αφού από τους μνηστήρες οι πενήντα δύο προέρχονταν από το Δουλίχιο, και οι είκοσι τέσσερις από τη Σάμη. Είναι δυνατόν ο Όμηρος ν' ανα­φέρει τόσους από ολόκληρο το νησί, ενώ από μία και μόνο πόλη του από τις τέσσερις να προέρχονται οι μισοί παρά δύο; Ακόμη κι αν κάποιος το παραδεχτεί αυτό, τότε να ρωτήσω τι εννοεί με την Σάμη ο Όμηρος λέγοντας: Το Δουλίχιο, η Σάμη και η δασωμένη Ζάκυνθος; (C456.14)

Ο Page [4] στο βιβλίο του «Ιστορία και Ιλιάδα» λέγει συγκεκριμένα γι αυτό το νησί : «οι αρχαίοι παρασυρμένοι από μία κίβδηλη ετυμολογία έλυσαν το πρόβλημα μεταθέτοντας το Δουλίχιο στη Δολίχα των Εχινάδων, ένα μικρό, άθλιο και έρημο νησί όπου ούτε τα κατσίκια δεν ζουν εύκολα». Βεβαίως εάν ο Στράβωνας είχε επισκεφτεί προσωπικά ο ίδιος την δυτική νησιωτική Ελλάδα και έβλεπε την εικόνα αυτού του άνυδρου και εντελώς έρημου νησιού είναι βέβαιο ότι δεν θα είχε υποπέσει σε αυτό το εξόφθαλμο σφάλμα. Παρά ταύτα όμως μας βοήθησε με τον τρόπο του να πληροφορηθούμε για το που πίστευαν ότι ήταν το νησί αυτό οι αρχαιότεροι από αυτόν Έλληνες ιστορικοί και γεωγράφοι. 

Σύμφωνα λοιπόν με τις πληροφορίες του Στράβωνα αλλά και άλλων Ελλήνων συγγραφέων.

• Ο Άνδρων πίστευε ότι το Δουλίχιο ήταν μέρος της Κεφαλληνίας. 
• Ο Φερεκύδης πίστευε ότι ήταν η περιοχή Πάλη της Κεφαλληνίας. 
• Ο Ελλάνικος πίστευε ότι το Δουλίχιο ήταν η Κεφαλληνία. 
• Ο Στέφανος ο Βυζάντιος συμφωνεί με τον Στράβωνα λέγοντας «Δουλίχιο μία των Εχινάδων ή και Δολίχα καλουμένη». 
• Ο Παυσανίας (6,15-7) στο έργο του Ηλιακά έχοντας προφανώς πληροφορίες από αρχαιότερους από αυτόν γεωγράφους γράφει : «ούτοι δε οι Παλείς εκκαλούντο Δουλιχιείς τα αρχαιότερα » λέγοντας εμμέσως πλην σαφώς ότι το ομηρικό Δουλίχιο ήταν στην χερσόνησο της Πάλης στην Κεφαλληνία. 
• Ο Σουίδας (η σούδα) θεωρεί το Δουλίχιο νησί. 
• Ο Ησύχιος πόλη της Κεφαλληνίας. 
• Ο Πομπόνιος Μέλα (ii.7.10) νησί ή γεωγραφικό τόπο μαζί με τα άλλα νησιά και τόπους στο χώρο του Ιονίου όπως την Πρώτη, Αστερία, Κεφαλληνία, Νήριτο, Σάμη, και Ζάκυνθο. 
• Ο Πλίνιος (iv.19.12) αναφέρει το Δουλίχιο μαζί με την Ιθάκη τη Σάμη και τα Κροκύλεια. 

Αυτή ήταν σε γενικές γραμμές η χαοτική εικόνα που είχαν οι αρχαίοι Έλληνες για την θέση του Ομηρικού Δουλιχίου. 

Την ίδια όμως χαοτική εικόνα είχαν και έχουν οι νεώτεροι Έλληνες και ξένοι ερευνητές και γεωγράφοι από την εποχή που άρχισαν να αναζητούν την πραγματική θέση των Ομηρικών τόπων στην δυτική νησιωτική Ελλάδα.

Είπαν λοιπόν ότι Ομηρικό Δουλίχιο (κατά περίπτωση) ήταν:

• Η σημερινή Ιθάκη    (Spon, Wheler,Γερ. Βολτέρας, Ε.Σ Τσιμαράτος, Le Noan,  Bittlestone κ.α)
• Η σημερινή Κεφαλληνία στο σύνολό της ή τμήματα αυτής [Παλική, Έρυσσος, Κράνη, Πρόννοι]    (Ameis, Cell, E.Engel, Cladstone, C.Rothe, Θωμόπουλος, Partsch, Page, Dorpfeld,  Κ. Δούκας, C.H Coekoop, Λιβαδάς κ.α)
• Η σημερινή Λευκάδα  (Allen, Bunbury,Vollgraff, Τζάκος, Stubbings, Bury, Ttomas/Stubbings, Θ.Κουρούκλης, Μελέτιος, κ.α)
• Εχινάδες    (W.M.Leake, Rennell, Berard κ.α)
• Το σημερινό Μεγανήσι  όπως και το νησί  Κάλαμος  W.Gell, V. Berard, κ.α)
• Η σημερινή Κέρκυρα.  (Heinz Warnecke κ.α) 
• Εξηπειρωτισμένο τμήμα στον χώρο της Ακαρνανίας (εκβολές Αχελώου) (Voss, Bursian, Beeskow, Lang, Oberhummer, Αθανάσιος Δανιήλ κ.α)  
• Βυθισμένο νησί νότια της Κεφαλληνίας, [Κάκαβα]  (Dodwell)
• Και μια σειρά ακόμη περιοχών νησιών και θέσεων. 

Εδώ όμως αξίζει να δώσουμε λίγο προσοχή.

Διαβάζοντας αυτόν τον κατάλογο τόσο των αρχαιοτέρων όσο και των νεοτέρων γεωγράφων, ερευνητών και ιστορικών βλέπουμε ότι ως Ομηρικό Δουλίχιο αναφέρθηκαν σχεδόν όλα τα νησιά και οι γύρω τόποι,  εκτός από την σημερινή Ζάκυνθο!

Εύλογο θα μπορούσε να πει κανείς. Η Ζάκυνθος ήταν πάντα και διαχρονικά το «ιερό τοτέμ» της Ομηρικής τοπογραφίας και θεωρητικά ένα από τα ισχυρότερα αγκυροβόλιά της. Προς τούτο βοήθησε και το σε ευρεία χρήση τοπωνύμιο Δουλίχιο ή Δολίχα το οποίο συναντάμε στον χώρο του Ιονίου το οποίο χαρακτήριζε κατά καιρούς μακρόστενα νησιά ή τους μακρόστενους γεωλογικούς σχηματισμούς (βλέπε: νησί Δολίχα [σημ. Μάκρη] χερσόνησοι Παλικής, Ερύσου κ.τλ) και ιδιαιτέρως οι αναφορές ότι το Ομηρικό Δουλίχιο ήταν η χερσόνησος της Παλικής όπως μας πληροφορούν οι αρχαιότεροι των Ελλήνων ιστορικών και γεωγράφων Παυσανίας, Φερεκύδης και ο Άνδρων.

Όλοι όσοι ασχολήθηκαν, αρχαιότεροι και νεώτεροι, (μη εξαιρουμένων και ημών στις αρχικές μας μελέτες), δεν τους πέρασε ποτέ από το νου να αμφισβητήσουν την θέση και την ονομασία της σημερινής νήσου Ζακύνθου. Η Ζάκυνθος ήταν η Ζάκυνθος. Τελεία και παύλα όπως θα λέγαμε για κάτι που δεν χωρά και πολύ συζήτηση. 

Πάμε λοιπόν να δοκιμάσουμε την «ορθότητα» των μέχρι σήμερα πεποιθήσεων μας που έχουμε διαμορφώσει, τόσο για την σημερινή Ζάκυνθο, όσο και για την θέση και το όνομα και των άλλων νησιών εφαρμόζοντας την ίδια μεθοδολογία και τα ίδια εργαλεία σκέψης που χρησιμοποιήσαμε για την περίπτωση της Ομηρικής Ιθάκης, αυτή την φορά όμως αναζητώντας την θέση του Ομηρικού Δουλιχίου.

"η των ονομάτων επίσκεψης"

Και τώρα θα σας καλέσουμε - όπως σας καλέσαμε και στην περίπτωση της Ομηρικής Ιθάκης – να διαγράψετε από το μυαλό σας όλα τα ονόματα των νησιών έτσι όπως τα γνωρίζουμε από τα ιστορικά χρόνια, (εκτός βεβαίως της Ομηρικής Ιθάκης την οποία ταυτίσαμε σύμφωνα σε προηγούμενη ανάρτηση με το σημερινό νησί της Κεφαλληνίας. 
(Βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2017/11/blog-post_10.html ).

Ας επισκεφτούμε λοιπόν για μια ακόμη φορά τα Ομηρικά κείμενα έχοντας στην διάθεσή μας τους αντίστοιχους γεωφυσικούς χάρτες και Ομηρικά λεξικά για να μελετήσουμε αυτήν την φορά τις περιγραφές που αφορούν την θέση και το παραγωγικό προφίλ του ποιηέντος (χλοερού) και πολυπύρου (σιτοφόρου) Δουλιχίου σε συνδυασμό με την ενδεχόμενη θέση της υλήεσσας (δασωμένης) Ζακύνθου και της παιπαλοέσσης (ορεινής) Σάμου. 

Ξεκινάμε από την περιγραφή του βασιλείου του Δουλιχίου που είχε αρχηγό του τον Μέγη. 
Όμηρος : Ιλιάδα Β -νεών κατάλογος- (στιχ. 625-630)

Οἳ δ᾽ ἐκ Δουλιχίοιο Ἐχινάων θ᾽ ἱεράων 

νήσων, αἳ ναίουσι πέρην ἁλὸς Ἤλιδος ἄντα,

τῶν αὖθ᾽ ἡγεμόνευε Μέγης ἀτάλαντος Ἄρηϊ

Φυλεΐδης, ὃν τίκτε Διῒ φίλος ἱππότα Φυλεύς,

ὅς ποτε Δουλίχιον δ᾽ ἀπενάσσατο πατρὶ χολωθείς· 

τῷ δ᾽ ἅμα τεσσαράκοντα μέλαιναι νῆες ἕποντο. 

                                            Ομηρος : Ιλιάδα Β (στιχ 625-630)

Εκείνοι που ήταν από το Δουλίχιο και τις Εχινάδες, τα ιερά νησιά,

που βρίσκονται πέρα από τη θάλασσα, αντίκρυ από την Ήλιδα,

είχαν αρχηγό τον Φυλείδη Μέγη, τον όμοιο με τον Άρη,

που τον γέννησε ο αγαπημένος του Δία αρματομάχος Φυλέας,

πού κάποτε μετανάστεψε στο Δουλίχιο, γιατί θύμωσε με τον πατέρα του.

Αυτόν τον ακολουθούσαν σαράντα μαύρα πλοία. 

                                             Ομηρος : Ιλιάδα Β (στιχ 625-630)  

Οι «λέξεις κλειδιά» σε αυτό το κείμενο είναι οι φράσεις :

• "ναίουσι πέρην ἁλὸς Ἤλιδος ἄντα "

Δηλαδή: Το Δουλίχιο ήταν ένα νησί που βρισκόταν πέρα από τη θάλασσα, αντίκρυ από την Ήλιδα, 

και

• "Μέγης ἀτάλαντος Ἄρηϊ Φυλεΐδης, ὃν τίκτε Διῒ φίλος ἱππότα Φυλεύς,"

Δηλαδή: ο αρχηγός τους ο Μέγης ήταν παιδί του Επειού βασιλέα Φυλέα που είχε το βασίλειό του στην Βορειοδυτική Πελοπόννησο (την σημερινή Ήλιδα) δηλαδή στις στεριανές ακτές ακριβώς απέναντι από την σημερινή Ζάκυνθο.

Καθοριστικό «κλειδί» για την επιβεβαίωση της θέσης του Ομηρικού Δουλιχίου θα πρέπει να θεωρηθεί η σειρά και η φορά καταγραφής του Βασιλείου του Μέγη στον «νηών κατάλογο» Ομ. Ιλιάδα Β (στιχ 625-630), 

δηλαδή : 

όταν τα βασίλεια της Δυτικής Ελλάδος καταγράφονται ένα προς ένα στο περίφημο "νηών κατάλογο" της Ιλιάδας η φορά καταγραφής τους γίνεται αυστηρά από νότον προς βορρά δηλαδή ακολουθείται μια ανοδική πορεία καταγραφής, όπου το βασίλειο του Δουλιχίου προηγείται και δεν έπεται του βασιλείου του Οδυσσέα (Όμηρος Ιλιάδα Β 631-637), δηλαδή το Δουλίχιο φαίνεται να ήταν νοτιότερα και όχι βορειότερα από την Ομηρική Ιθάκη, (δηλαδή από την σημερινή Κεφαλληνία). 

Χάρτης της δυτικής Ελλάδος που καταγράφει την σειρά των μυκηναϊκών βασιλείων έτσι όπως αναφέρονται στον περίφημο «νηών κατάλογο» (ο κατάλογος των πλοίων) στο Β της Ιλιάδος (591-644).

Με την ίδια φορά καταγραφής αναφέρονται επίσης τα νησιά από τον Τηλέμαχο όταν απαριθμεί τους τόπους καταγωγής των μνηστήρων υπερασπιζόμενος τα δικαιώματά του επί του θρόνου της Ιθάκης . 

ὅσσοι γὰρ νήσοισιν ἐπικρατέουσιν ἄριστοι,

Δουλιχίῳ τε Σάμῃ τε καὶ ὑλήεντι Ζακύνθῳ,

ἠδ' ὅσσοι κραναὴν Ἰθάκην κάτα κοιρανέουσι,

τόσσοι μητέρ' ἐμὴν μνῶνται, τρύχουσι δὲ οἶκον. (Οδ.α 245-248)

Όπως επίσης όταν ο Τηλέμαχος ενημερώνει τον πατέρα του τον Οδυσσέα για τον αριθμό των μνηστήρων και από ποιο μέρος κατάγονται η περιγραφή ξεκινά πάλι από το Δουλίχιο για να μεταφερθεί στην Σάμη και ακολούθως στο νησί της Ζακύνθου για να ολοκληρώσει την περιγραφή με τα του οίκου τους στην Ιθάκη. 

μνηστήρων δ' οὔτ' ἂρ δεκὰς ἀτρεκὲς οὔτε δύ' οἶαι,

ἀλλὰ πολὺ πλέονες· τάχα δ' εἴσεαι ἐνθάδ' ἀριθμόν.

ἐκ μὲν Δουλιχίοιο δύω καὶ πεντήκοντα

κοῦροι κεκριμένοι, ἓξ δὲ δρηστῆρες ἕπονται·

ἐκ δὲ Σάμης πίσυρες τε καὶ εἴκοσι φῶτες ἔασιν,

ἐκ δὲ Ζακύνθου ἔασιν ἐείκοσι κοῦροι Ἀχαιῶν, 

ἐκ δ' αὐτῆς Ἰθάκης δυοκαίδεκα πάντες ἄριστοι, (Οδ. π 245-253)

Η σειρά καταγραφής και εδώ είναι: Δουλίχιο - Σάμη - Ζάκυνθος

(Στην ουσία έχουμε εδώ όντως έναν επαναλαμβανόμενο στερεότυπο στίχο Δουλιχίῳ τε Σάμῃ τε καὶ ὑλήεντι Ζακύνθῳ, που ενδεχομένως να καταγράφει με την σωστή αλληλουχία τις πραγματικές θέσεις των νησιών στη δυτική νησιωτική Ελλάδα) 

Ενδεικτική είναι επίσης η ξεκάθαρη αναφορά που γίνεται στο έπος για την θέση του Δουλιχίου  πως ήταν νοτιότερα της τότε Ιθάκης (οδ.ξ 334-359) όταν ο Εύμαιος, όπως ο ίδιος αναφέρει, ερχόμενος με ένα Θεσπρωτικό πλοίο με κατεύθυνση από βορρά προς νότο και τερματικό σημείο προορισμού το Δουλίχιο, σταμάτησαν καθ'οδόν για να ξεκουραστούν μαζί με τους ναύτες σε έναν ενδιάμεσο σταθμό που ήταν η Ιθάκη. Ακολούθως το πλοίο συνέχισε την πορεία του προς το σιτοφόρο Δουλίχιο.

ἀλλ᾽ ἐμὲ πρὶν ἀπέπεμψε· τύχησε γὰρ ἐρχομένη νηῦς

ἀνδρῶν Θεσπρωτῶν ἐς Δουλίχιον πολύπυρον            (Οδ.ξ 334-359 & Οδ.τ 291-292) 

Μα εμένα μ’ έστειλε πιο πριν, γιατί έτυχε καράβι

των Θεσπρωτών να πηγαίνει στο σιτοφόρο Δουλίχιο.

Η (φυσιολογική ) πορεία του σκάφους των Θεσπρωτών με εκκίνηση την Θεσπρωτία και προορισμό το Δουλίχιο κάνοντας ενδιάμεση στάση στην Ομηρική Ιθάκη

Σε αυτήν την αναφορά μαρτυρείται εκτός από την πορεία του πλοίου και το παραγωγικό προφίλ του νησιού το οποίο επιβεβαιώνεται για μια ακόμη φορά όταν αναφέρεται η ταυτότητα του μνηστήρα Αμφίνομου με καταγωγή από το Δουλίχιο. (Οδ.π 394-397)

τοῖσιν δ' Ἀμφίνομος ἀγορήσατο καὶ μετέειπε,

Νίσου φαίδιμος υἱός, Ἀρητιάδαο ἄνακτος,

ὅς ῥ' ἐκ Δουλιχίου πολυπύρου ποιήεντος

ἡγεῖτο μνηστῆρσι,                                          (Οδ.π 394-397)

Σε αυτούς πήρε το λόγο ο Αμφίνομος,

ο γιος του ένδοξου Νίσου, του γιου του βασιλιά Αρήτη, 

ο οποίος καταγόταν από το σιτοφόρο και χλοερό Δουλίχιο 

και ήταν αρχηγός των μνηστήρων

Πρόκειται δηλαδή για ένα εύφορο και πλουτοπαραγωγικό νησί με χορτολιβαδικές εκτάσεις όπου το σιτάρι ήταν η κύρια παραγωγή του.

Πρώτη και βασική Διαπίστωση :

Το βασίλειο του Δουλιχίου καταγράφεται στον «νηών κατάλογο» της Ιλιάδος αλλά και στην Οδύσσεια ότι ήταν νοτιότερα από την τότε Ομηρική Ιθάκη (σημ. Κεφαλληνία) 

Δεύτερη βασική διαπίστωση : 

Το Ομηρικό Δουλίχιο καταγράφεται κατ’ επανάληψη στην Οδύσσεια ως το πρώτο κατά σειρά νησί που ήταν πέριξ της Ομηρικής Ιθάκης (σημ. Κεφαλληνίας) με την στερεότυπη φράση : «Δουλίχιόν τε Σάμη τε καὶ ὑλήεσσα Ζάκυνθος» και μέσα από τους στίχους «ἀμφὶ δὲ νῆσοι πολλαὶ ναιετάουσι μάλα σχεδὸν ἀλλήλῃσι, Δουλίχιόν τε Σάμη τε καὶ ὑλήεσσα Ζάκυνθος». 

Δηλαδή: εκατέρωθεν [της Ιθάκης σημ. Κεφαλληνίας ] πολλά νησιά ευρίσκονται κοντά (σε μια αλληλουχία) το ένα με το άλλο, το Δουλίχιο, η Σάμος και η δασωμένη Ζάκυνθος. 

Εάν αποδεχθούμε ότι οι στίχοι :«ἀμφὶ δὲ νῆσοι πολλαὶ ναιετάουσι μάλα σχεδὸν ἀλλήλῃσι, Δουλίχιόν τε Σάμη τε καὶ ὑλήεσσα Ζάκυνθος» καταγράφουν τα νησιά σε μια αλληλουχία, δηλαδή το ένα νησί μετά το άλλο και με φορά καταγραφής από Νότο προς Βορρά εναρμονισμένη μέσα στην συμβατή για εκείνη την εποχή αντίληψη που είχαν οι μυκηναίοι για τον προσδιορισμό του άνω–(αρχής) και κάτω-(τέλος), τότε η αναμενόμενη σειρά καταγραφής ξεκινώντας από τα νότια (αρχή) και οδεύοντας προς τα βόρεια (τέλος) έχοντας ως δεδομένο ότι η Ομηρική Ιθάκη είναι το σημερινό νησί της Κεφαλληνίας θα ήταν η ακόλουθη:

• Το νησί Νο1, το νοτιότερο θα ήταν το Δουλίχιο, δηλαδή η σημερινή Ζάκυνθος, 
• θα ακολουθούσε ενδιαμέσως το νησί Νο2 η Σάμη (Σάμος), δηλαδή η σημερινή Ιθάκη 
• και το τελευταίο νησί το Νο3, το βορινότερο, θα ήταν η Ζάκυνθος δηλαδή το σημερινό νησί της Λευκάδος.

Βλέπουμε λοιπόν πως με έναν σταθερό τρόπο, τόσο στην Ιλιάδα, όσο και στην Οδύσσεια, το βασίλειο του Δουλιχίου να καταγράφεται πριν και όχι μετά, νοτιότερα και όχι βορειότερα από την τότε Ιθάκη, δηλαδή την σημερινή Κεφαλληνία και να βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την τότε, αλλά και σημερινή Ήλιδα (Βορειοδυτική Πελοπόννησο), την χώρα των Επειών, εκεί που καταγράφεται από τα ιστορικά χρόνια ότι ήταν και εξακολουθεί να είναι οχι κάποιο νησί με το όνομα Δουλίχιο αλλά το σημερινό νησί της Ζακύνθου!

Πριν βιαστούμε να βγάλουμε τα όποια συμπεράσματα θα πρέπει σε αυτήν την φάση για μια ακόμη φορά να κωδικοποιήσουμε όλες αυτές τις πληροφορίες που αφορούν το νησί του Δουλιχίου. 

Ποιο συγκεκριμένα τα Ομηρικά Έπη μας περιγράφουν ότι το Ομηρικό Δουλίχιο: 

• Ήταν ένα νησί που καταγράφεται τόσο στην Οδύσσεια όσο και στην Ιλιάδα στον περίφημο «νηών κατάλογο» να βρίσκεται νοτιότερα της Ομηρικής Ιθάκης (δηλαδή νοτιότερα από το σημερινό νησί της Κεφαλληνίας) Όμηρος : Ιλιάδα Β (στιχ 625-630) & Όμηρος (Οδ. ξ 334-335) 

• Ήταν ένα νησί απέναντι από την σημερινή και αρχαία Ήλιδα την πατρίδα των Επειών (πέρην ἁλὸς Ἤλιδος ἄντα) έχοντας μάλιστα αρχηγό του τον Επειό Μέγη που είχε υπό την εξουσία του επίσης και κάποια άλλα νησιά που ο Όμηρος τα αποκαλεί «Ιερές Εχίνες». Όμηρος : Ιλιάδα Β (στιχ 625-630) 

• Ήταν ένα πολυάνθρωπο νησί στέλνοντας 40 πλοία στην εκστρατεία εναντίον της Τροίας και 52 μνηστήρες (τους περισσότερους) για τον θρόνο της Ομηρικής Ιθάκης. Ομηρος: Ιλιάδα Β (στιχ 625-630) & (Οδ. π 245-253) 

• Ήταν ένα χλοερό και πλουτοπαραγωγικό νησί με πεδινές εκτάσεις παράγοντας πολλά σιτηρά. (Οδ. ξ 334-335)&(Οδ. π 394-397) 

Και τέλος

• Η ονομασία «Δουλίχιο» που έφερε το νησί αυτό ανήκει στην οικογένεια των «ομιλούντων ονομάτων» που ονοματίζουν νησιά ή τόπους που η εικόνα τους φαίνεται μακρόστενη όταν τα βλέπεις από μακριά (όπως πχ ονομάτισαν για τους ίδιους λόγους στις μέρες μας το νησί Μάκρη στις Εχινάδες και το νησί Μακρόνησος ανάμεσα από την Αττική και την Εύβοια, ήταν δηλαδή κατά κάποιο τρόπο το νησί «Μάκρη» ή «Μακρόνησος» της εποχής εκείνης ) 

(Το όνομα Δουλίχιο προέρχεται από το επίθετο Δολιχός (συνάπτεται με το λατινικό longus) που σημαίνει: μακρός, μακρόστενος. Επιβιώνει στα νέα ελληνικά στο δολιχοκέφαλος, δολιχοδρομώ (διανύω μεγάλη απόσταση, αλλά και καθυστερώ), [δόλιχος < δολιχός < ινδοευρωπαϊκή (ρίζα) *dl̥h₁gʰós (μακρύς) ] 

Εάν σας ρωτούσαμε αμέσως τώρα σύμφωνα με αυτές τις πληροφορίες : 

Ποιό νησί εσείς υποδεικνύετε ότι θα ήταν ενδεχομένως το Ομηρικό Δουλίχιο;  

[Πριν βιαστείτε να απαντήσετε σε αυτό το ερώτημα σας προτρέπουμε να προσπαθήστε να δώσετε μια απάντηση μόνο με την λογική ξεπερνώντας για λίγο τα όποια  σας "πιστεύω".

Προκαταβολικά σας λέμε, όπως σας είπαμε και για την Ομηρική Ιθάκη, πως είναι άδικος κόπος να ψάχνετε στα βάθη των θαλασσών για να ανακαλύψετε ένα νησί τέτοιου μεγέθους και εάν ποτέ υπήρξε με τα σύγχρονα μέσα που έχει στην διάθεσή της η επιστήμη της Γεωλογίας στις μέρες μας θα το είχανε ήδη εντοπίσει.]

Για να σας βοηθήσουμε ακόμη περισσότερο θα επαναδιατυπώσουμε τα συγκεκριμένα δεδομένα που αφορούν την θέση και την μορφολογία του Ομηρικού Δουλιχίου με μια σειρά από "αυτονόητες ερωτήσεις" που απαντώνται με αντίστοιχες αυτονόητες απαντήσεις. 

Για όσους πιστεύουν ότι οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις που ακολουθούν φαίνονται τώρα να είναι εντελώς απλοϊκές έως και γελοία εύκολες ας αναλογιστούν ότι για πάνω από 2.500 χρόνια οι ίδιες ερωτήσεις αναζητούσαν πειστικές απαντήσεις που όμως έμεναν διαχρονικά αναπάντητες επειδή δεν συμφωνούσανμε τις βαθιά στον χρόνο ριζωμένες πεποιθήσεις μας. 

• Ερώτηση 1: Ποιο νησί είναι νοτιότερα από την τότε Ομηρική Ιθάκη, δηλαδή το σημερινό νησί της Κεφαλληνίας; 

Απάντηση:  

Προφανώς και είναι η σημερινή Ζάκυνθος. 

• Ερώτηση 2: (Το Ομηρικό Δουλίχιο σύμφωνα με τα Ομηρικά κείμενα ήταν ένα μεγάλο και πολυάνθρωπο νησί απέναντι από την Ήλιδα που είχε μάλιστα έναν Επειό ως αρχηγό του, τον Μέγη τον γιό του Φυλέα).  Ποιο είναι λοιπόν εκείνο το μεγάλο και πολυάνθρωπο νησί που είναι σήμερα νοτιότερα από την σημερινή Κεφαλληνία και απέναντι από την Ήλιδα, (Ἤλιδος ἄντα) δηλαδή απέναντι από την χώρα των Επειών; 

Απάντηση: 

Αναμφίβολα είναι η σημερινή Ζάκυνθος. 

• Ερώτηση 3: Το Ομηρικό Δουλίχιο ήταν ένα χλοερό και πεδινό νησί που παρήγε πολλά σιτηρά.  (ἐκ Δουλιχίου πολυπύρου, ποιήεντος), (Οδ. π 394-397), (Οδ. ξ 334-335) Ποιο είναι λοιπόν το πλέον χλοερό (πεδινό) νησί στον χώρο του Ιονίου που έχει τις πλέον εύφορες και πεδινές χορτολιβαδικές εκτάσεις ;

Απάντηση: 

Το πλέον πεδινό νησί στο χώρο του Ιονίου μακράν όλων των άλλων είναι η σημερινή Ζάκυνθος ! (η οποία όπως είδαμε ποιο πάνω συμπίπτει να είναι με το ίδιο νησί που είναι και νοτιότερα από το νησι της Κεφαλληνίας και απέναντι από την σημερινή Ήλιδα) 

• Ερώτηση 4: Το όνομα "Δουλίχιο" όπως προαναφέραμε είναι ένα από τα λεγόμενα "ομιλούντα ονόματα" και προέρχεται από το επίθετο δολιχός-ή-όν που σημαίνει μακρός-ά-ό σε έκταση- επιμήκης [μακρύς-ιά-ύ]. Δηλαδή το ερώτημα είναι μήπως φαίνεται όντως οπτικά το σημερινό νησί της Ζακύνθου ως μια μακρόστενη φιγούρα στον ορίζοντα για να μπορούσε να της είχε αποδοθεί δικαιωματικά αυτό το όνομα;  (στα σύγχρονα Ελληνικά θα λέγαμε το «μακρύ νησί» [δηλαδή κάτι αντίστοιχο όπως ονοματίστηκαν ακριβώς για τους ίδιους λόγους τα νησιά Μάκρη και Μακρόνησος]) 

Για να δούμε λοιπόν η εικόνα της έχει όντως σχέση ή δεν έχει με τα λεγόμενα "ομιλούντα ονόματα" ένα εκ των οποίων ήταν και το όνομα «Δουλίχιο»; ; 

Και τώρα έφτασε η ώρα να κοιτάξουμε την εικόνα της Ζακύνθου με φόντο τον ορίζοντα έτσι όπως την αντικρίζει κάποιος από τις απέναντι ακτές της Πελοποννήσου και της Κεφαλληνίας όπου πρόκειται αμέσως τώρα να μας αποκαλύψει πανηγυρικά την ταυτότητά της και την προέλευση της πάλαι ποτέ ένδοξης Ομηρικής της ονομασίας (ταυτότητας). 

Απάντηση: Μία εικόνα…. χίλιες λέξεις !!! 

Η φωτογραφία αυτή όπως και κάθε φωτογραφία από απόσταση που αφορά το νησί της Ζακύνθου μας καταγράφει με εντυπωσιακό τρόπο την δολιχή (μακρόστενη -επιμήκη) μορφή της. Οι εικόνες αυτές μας επιβεβαιώνουν και μας αποκαλύπτουν την προέλευση του ονόματος του νησιού αλλά και γεωμορφολογικά ποιο ήταν το πολύπυρον (σιτοφόρο) και ποιήεν (χλοερό) νησί του Δουλιχίου κατά την μυκηναϊκή περίοδο. Ο Όμηρος το τοποθετεί τόσο στην Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια να βρίσκεται νοτίως της Ομηρικής Ιθάκης και απέναντι από την σημερινή Ήλιδα, στην θέση του νησιού που φέρει το όνομα Ζάκυνθος από τα ιστορικά χρόνια. (Φωτ. Από την νότιο Κεφαλληνία)

Η δολιχή (μακρόστενη) εικόνα της σημερινής Ζακύνθου όπως φαίνεται από τις ακτές τις Πελοποννήσου , επιβεβαιώνει και αποκαλύπτει ακόμη για μια φορά την προέλευση του ονόματος του νησιού που έφερε την εποχή των Τρωικών.

Η δολιχή εικόνα της σημερινής νήσου Ζακύνθου από την κορυφή του όρους Αίνος της Κεφαλληνίας Φωτ.από F/B 

Η θέα της δολιχής (μακρόστενης) φιγούρας της σημερινής νήσου Ζακύνθου (πάλαι ποτέ του Ομηρικού Δουλιχίου)  έτσι όπως την βλέπουν οι ναυτικοί που ταξιδεύουν με πλοίο  ανάμεσα από τις βορειοδυτικές  ακτές της  Πελοποννήσου και τις νοτιοανατολικές ακτές της νήσου Κεφαλληνίας

Άρα όλα μας δείχνουν ότι η σημερινή Ζάκυνθος έχει όλες τις προϋποθέσεις για να ήταν αυτή το ποιήεν και πολύπυρον «χαμένο» νησί του Δουλιχίου!

 

Η επαλήθευση της Ομηρικής τοπογραφίας για την περίπτωση του Ομηρικού Δουλιχίου. 

Σύμφωνα με τα Ομηρικά έπη υπάρχουν έξι προαπαιτούμενα τα οποία θα πρέπει να επιβεβαιώνονται στο σύνολό τους για να μπορούμε να πούμε ότι δεν θα υπάρχει έστω και μια πιθανότητα λάθους. 

Πάμε λοιπόν να ξαναθυμηθούμε για μια ακόμη φορά τι αναφέρουν τα Έπη για το νησί του Δουλιχίου έχοντας κατά νου αυτήν την φορά το σημερινό νησί της Ζακύνθου. 

1. Ήταν ένα μεγάλο και πολυάνθρωπο νησί (Η σημερινή Ζάκυνθος ήταν και είναι) 
2. Ήταν ένα νησί απέναντι από την Ήλιδα (Η σημερινή Ζάκυνθος ήταν και είναι) 
3. Ήταν ένα νησί νοτιότερα της Ομηρικής Ιθάκης (σημ.Κεφαλληνίας) (Η σημερινή Ζάκυνθος ήταν και είναι) 
4. Ήταν ένα νησί με δολιχή (μακρόστενη) μορφή (Η σημερινή Ζάκυνθος ήταν και είναι) 
5. Ήταν το πλέον πεδινό νησί σε σχέση με τα άλλα (Η σημερινή Ζάκυνθος ήταν και είναι) 
6. Ήταν ένα πλουτοπαραγωγικό και εύφορο νησί με δυνατότητες να παράγει πολλά σιτηρά και ζωοτροφές έχοντας πολλές χλοερές χορτολιβαδικές εκτάσεις (Η σημερινή Ζάκυνθος ήταν και είναι) 

Και στα 6 προαπαιτούμενα που θα έπρεπε να πληροί το σημερινό νησί της Ζακύνθου για να έχει μια συμβατή και αδιαμφισβήτητη εικόνα με το γεωμορφολογικό περιβάλλον και την γεωγραφική θέση του Ομηρικού Δουλιχίου όπως καταγράφεται στα Έπη ανταποκρίνεται με μια απίστευτη πληρότητα και στα 6 !!! Δηλαδή 6/6 !!!

Μόνο τυχαίο δεν θα μπορούσε να είναι αυτό!

Οι νόμοι των πιθανοτήτων σε αυτήν την περίπτωση έχουν την δική τους απάντηση και είναι συντριπτική υπέρ αυτής της πιθανολογούμενης σχέσης.

Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι το Ομηρικό Δουλίχιο ενδεχομένως να ήταν ένα άλλο νησί νότια της σημερινής Κεφαλληνίας που σήμερα έχουμε χάσει τα ίχνη του και αυτό να ήταν το χαμένο νησί του Ομηρικού Δουλιχίου.

Η απάντηση όπως σας πληροφορήσαμε με βάση τα πορίσματα της επιστήμης της Γεωλογίας είναι ένα τεράστιο όχι, δεν υπήρξε ποτέ κάποιο άλλο νησί τέτοιου μεγέθους η εξηπειρωτισμένου τμήματος στεριάς που θα μπορούσε κάποτε να ήταν ένα νησί νότια της σημερινής Κεφαλληνίας.(Βορειοανατολικά της Κεφαλληνίας κοντά στις εκβολές του Αχελώου υπάρχουν αναμφισβήτητα εξηπειρωτισμένες εκτάσεις που κατά τους αρχαιότερους χρόνους ήταν νησιά, αλλά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε οτι το Ομηρικό Δουλίχιο καταγράφεται σε όλες τις περιγραφές να βρίσκεται νότια της τότε Ομηρικής Ιθάκης [σημερινής Κεφαλληνίας]  απέναντι από την Ήλιδα και όχι βορειοανατολικά κοντά στην Αιτωλία). 

Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε πως τέσσερα ήταν μεγάλα νησιά κατά την Ομηρική περίοδο [Δουλίχιο - Ιθάκη - Σάμος -  Ζάκυνθος], τέσσερα  εξακολουθούν να είναι και στα ιστορικά χρόνια [Ζάκυνθος - Κεφαλληνία - Ιθάκη - Λευκάδα]. Άρα το να ψάχνουμε να βρούμε κάποιο άλλο νησί  που να να είναι το άγνωστο Χ είναι κατά την άποψή μας ένας άσκοπος κόπος.  
Το μόνο που άλλαξε στα νησιά ετσι όπως τα βλέπουμε σήμερα δεν ήταν η θέση τους ή ενδεχομένως η μορφή τους, αλλά η ονομασία τους.! Το πως και το γιατί θα το αναλύσουμε σε μια επόμενη ανάρτηση με αρκετά νέα στοιχεία που έχουν προκύψει μέσα από την συνεχιζόμενη έρευνα.

Άρα όλα δείχνουν με βάση την καθαρά ορθολογιστική ανάγνωση των κειμένων, την μελέτη των γεωγραφικών – γεωμορφολογικών δεδομένων και την αλήθεια των ομιλούντων εικόνων ότι η σημερινή «Δολιχή» (επιμήκης) Ζάκυνθος φαίνεται ότι αυτή τελικά ήταν το ποιήεν και πολύπυρον νησί του Δουλιχίου, το θεωρούμενο μαζί με την νήσο Αστερίδα το έτερο «νησί φάντασμα»! της Ομηρικής γεωγραφίας. 
(Γιά την υπόθεση της Αστερίδας βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2017/10/blog-post_15.html)

Και τέλος τα «ιερά νησιά»  των Εχινάδων  τα οποία βρισκόντουσαν στην επικράτεια του Δουλιχίου φαίνεται να ήταν τα σημερινά ιερά νησιά των Στροφάδων «Ἐχινάων θ᾽ ἱεράων  νήσων, αἳ ναίουσι πέρην ἁλὸς Ἤλιδος ἄντα,» (βλέπε : Βαγγέλης Πανταζής: «Η Ομηρική Ζάκυνθος, οι Ιερές Εχίνες και το μυστήριο του χαμένου Δουλιχίου»)

Η παρουσία Μυκηναϊκής κατοίκησης στην σημερινή Ζάκυνθο επιβεβαιώνεται στις μέρες μας όλο και ποιο έντονα και ιδιαιτέρως μετά από το πρόσφατο έργο των Ελλήνων αρχαιολόγων που υπηρέτησαν στις κατά τόπους Αρχαιολογικές Εφορείες Κεφαλληνίας, Ιθάκης και Ζακύνθου, όπως επίσης και από το έργο της Ολλανδικής αρχαιολογικής σχολής η οποία δραστηριοποιείται στο νησί τα τελευταία χρόνια με εντυπωσιακά αποτελέσματα.

Οι ανακαλύψεις αυτές επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες που καταγράφονται στο έπος οτι το Ομηρικό Δουλίχιο δηλαδή η σημερινή Ζάκυνθος είχε μια έντονη κατοίκηση κατά την εποχή των Τρωικών.

Αεροφωτογραφία από  Μυκηναϊκό νεκροταφείο στην θέση Κερί.

Τελικό συμπέρασμα:

Το γεγονός ότι η σημερινή Ζάκυνθος, που εθεωρείτο μέχρι πολύ πρόσφατα ως ένα από τα ισχυρότερα αγκυροβόλια της ομηρικής τοπογραφίας, όλα δείχνουν πως δεν ήταν η τότε Ομηρική Ζάκυνθος αλλά το Ομηρικό Δουλίχιο είναι βέβαιο ότι δημιουργεί μια αδυναμία αποδοχής στο συλλογικό μας υποσυνείδητο καθώς αυτό καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις πεποιθήσεις μας,.

«Εάν η γνώση έχει ως στόχο την σύλληψη της αλήθειας,  η πεποίθηση υποδηλώνει την πιθανότητα του λάθους» είχε πει ο Αμερικανός φιλόσοφος Dr. Donald Davidson[5].

Ο μόνος τρόπος λοιπόν που ενδεχομένως θα μας βοηθούσε να απαγκιστρωθούμε από τα πανίσχυρα δεσμά των πεποιθήσεών μας είναι να μπορέσουμε να κατανοήσουμε οτι οι  πεποιθήσεις μας δεν ισοδυναμούν πάντοτε με γνώση και ή αλήθεια τους θα πρέπει πάντοτε να αποδεικνύεται με ατράνταχτα αποδεικτικά στοιχεία. Τότε και μόνο τότε είναι εφικτό να αποδεχθούμε και για την περίπτωσή μας, ότι η Ομηρική Ζάκυνθος θα μπορούσε ενδεχομένως και αυτή να μην ήταν η σημερινή εάν μπορέσουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι ούτε και η Ιθάκη των ιστορικών χρόνων όπως αποδεικνύεται  ήταν η Ομηρική.

Για παράδειγμα :

Εάν σας λέγαμε - όπως σας καλέσαμε και στην περίπτωση της Ιθάκης -  να ξεχάσετε για λίγο το όνομα της σημερινής Ζακύνθου και να θεωρήσετε ότι το όνομα «Ζάκυνθος» χάθηκε και δεν διασώθηκε στα ιστορικά χρόνια,  ή εάν ενδεχομένως  το νησί αυτό διατηρούσε το όνομά του και το έλεγαν ακόμη και σήμερα Δουλίχιο, θα υπήρχε έστω και ένας έχοντας στην διάθεσή του όλα αυτά τα συντριπτικά δεδομένα που θα έλεγε ότι αυτό το νησί δεν είναι το Ομηρικό Δουλίχιο; 

Με απόλυτη βεβαιότητα σας λέμε ότι δεν θα υπήρξε ούτε ένας  για να μπορέσει να αμφισβητήσει αυτήν την σχέση που επιβεβαιώνεται με τόσα ατράνταχτα αποδεικτικά στοιχεία. Όλοι θα έλεγαν πόσο σωστή και ακριβής είναι η ομηρική τοπογραφία στην Δυτική Ελλάδα, για την θέση του Ομηρικού Δουλιχίου, υμνώντας μάλιστα με διθυράμβους την εκπληκτική περιγραφική δεινότητα του Ομήρου.

Το τι συνέβη σε εκείνους τους λεγόμενους σκοτεινούς αιώνες που μεσολάβησαν από την κατάρρευση του Μυκηναϊκού κόσμου μέχρι την απαρχή των λεγόμενων ιστορικών χρόνων και έγινε αυτό το περίεργο ανακάτωμα στην δυτική νησιωτική Ελλάδα, όπου άλλα νησιά έχασαν εντελώς τα ονόματά τους και άλλα αντάλλαξαν τα μεταξύ τους ονόματα, είναι όντως μια εξόχως ενδιαφέρουσα περίπτωση για την οποία θα έχουμε τον χρόνο να την προσεγγίσουμε όπως σας ενημερώσαμε σε επόμενες αναρτήσεις.

Μετά την ταυτοποίηση του Ομηρικού Δουλιχίου με το σημερινό νησί της Ζακύνθου μας απομένουν δύο ακόμη νησιά για ταυτοποίηση, τα Ομηρικά νησιά Σάμος και Ζάκυνθος. 

Εκείνο που μπορούμε να πούμε σε αυτήν την φάση με πάρα πολύ συνοπτικό τρόπο - (όπως έχει προκύψει μέσα από μια σειρά σύνθετων ερευνών) - είναι οτι  η «υλήεσσα Ζάκυνθος» φαίνεται να είναι το σημερινό νησί της Λευκάδος  και η Ομηρική "παιπαλόεσσα Σάμος" είναι το σημερινό νησί της Ιθάκης! (λεπτομέρειες σε μελλοντικές αναρτήσεις)

Για την γεωγραφική θέση της Ομηρικής Ζακύνθου ο Δρ.Βαγγέλης Πανταζής κατέληξε με το εξ’αντανακλάσεως συμπέρασμα ότι είναι το γεμάτο δασωμένα βουνά νησί της Λευκάδας προσκομίζοντας αρκετές ενδείξεις και πληροφοριακό υλικό. Την υπόθεση αυτή την επιβεβαίωσε με αποδεικτικά στοιχεία ο αρχαιολόγος Οδυσσέας Μεταξάς που περιέχονται στην υπό δημοσίευση μελέτη του "Η βιογραφία της Οδύσσειας"[6]. 

Περισσότερα σε αυτήν την δημοσίευση δεν μπορούμε να δημοσιεύσουμε πέραν από το γεγονός οτι το σημερινό νησί της γεμάτης με δασωμένα βουνά Λευκάδας επιβεβαιώνει πλήρως τις Ομηρικές πληροφορίες που θέλουν την τότε Ομηρική Ζάκυνθο να είναι το τελευταίο νησί προς βορρά και  μάλιστα να είναι υλήεσσα  ( δηλαδή ένα δασωμένο νησί) που όντως είναι. 

Εάν το Δουλίχιο, - το πρώτο κατά σειρά νησί -, ήταν το σημερινό νησί της Ζακύνθου και η Ομηρική Ζάκυνθος, - το τελευταίο νησί στην σειρά -, ήταν το σημερινό νησί της Λευκάδος, τότε το νησί της  "παιπαλοέσσης Σάμου" (ορεινής Σάμου) δεν είναι άλλο παρά το  ενδιάμεσο  νησί της ορεινής Ιθάκης των ιστορικών χρόνων και υπάρχουν σημαντικοί λόγοι πέραν αυτών που το μαρτυρούν

Συγκεκριμένα η  σημερινή Ιθάκη όντας ένα βραχώδες νησί  βρίσκεται  ως γνωστόν  πολύ κοντά και απέναντι από το σημερινό νησί της Κεφαλληνίας. Στο ανατολικότερο τμήμα της νήσου Κεφαλληνίας  και ακριβώς απέναντι από το νότιο κορμό της σημερινής Ιθάκης συναντάμε το τοπωνύμιο  Αντίσαμος με την  ομώνυμη χερσόνησο και την παραλιακή της ζώνη.

Ας διερωτηθούμε αλήθεια γιατί  αυτό το αντιπαραθετικό τοπωνύμιο να βρίσκεται εκεί στα ανατολικά της Κεφαλληνίας και ακριβώς απέναντι από το πλησιέστερο νότιο άκρο της σημερινής νήσου Ιθάκης; 

Το πλέον λογικό θα ήταν γιατί μας μαρτυρά  ότι  κατά το παρελθόν ακριβώς απέναντί του κάποτε υπήρξε το αντιπαραθετικό τοπωνύμιο Σάμος κατά το Ρίο- Αντίρριο, Κύθηρα – Αντικύθηρα,  Παξοί –Αντίπαξοι κοκ .και ιδιαιτέρως  όταν στο βόρειο τμήμα της Ιθάκης διατηρήθηκε ως τις ημέρες μας το τοπωνύμιο Σαμικό[7] συνώνυμο με την ονομασία Σάμος που θα έφερε κατά το παρελθόν ως φαίνεται το σημερινό νησί της Ιθάκης.

[Για όλα αυτά τα θέματα θα ακολουθήσει μια λεπτομερής αναφορά σε μια μελλοντική μας ανάρτηση.]

Μετά από αυτήν την πολύ συνοπτική αναφορά που συμπληρώνει  ένα μεγάλο μέρος από την καταγραφή των νησιωτικών  βασιλείων της Ιθάκης και του Ομηρικού Δουλιχίου σας παρουσιάζουμε τον συνολικό χάρτη του κεντρικού Ιονίου με τις ονομασίες των νησιών που έφεραν κατά την ύστερη εποχή του Χαλκού και μέσα σε παρένθεση καταγράφονται οι αντίστοιχες ονομασίες που φέρουν τα ίδια νησιά από τα ιστορικά χρόνια. 

Χάρτης της Ομηρικής (Μυκηναϊκής)  τοπογραφίας στην δυτική νησιωτική  Ελλάδα στην εποχή του Οδυσσέα που καταγράφει τις ονομασίες των νησιών κατά την μυκηναϊκή εποχή και σε παρένθεση τις ονομασίες των νησιών έτσι όπως προέκυψαν στα ιστορικά χρόνια.

Κλείνουμε την συγκεκριμένη ανάρτηση που αφορούσε κυρίως την περίπτωση του Ομηρικού Δουλιχίου με δύο  ακόμη επεξηγηματικούς χάρτες. 

Ο ένας χάρτης καταγράφει την Ομηρική γεωγραφία σύμφωνα με την Οδύσσεια όπου εκεί το νησί του Δουλιχίου φαίνεται πως είναι κάτω από σφαίρα επιρροής του οίκου του Αρκεισίου (Ιθακησίων) συμμετέχοντας ενεργά η εκεί άρχουσα τάξη του στην διεκδίκηση του θρόνου της Ιθάκης με 52 μνηστήρες.

Ο άλλος χάρτης καταγράφει την Ομηρική γεωγραφία και τα βασίλεια στην δυτική Ελλάδα σύμφωνα με τον "νηών κατάλογο"  έτσι όπως καταγράφονται στην Ιλιάδα. Εκεί το Δουλίχιο καταγράφεται ως ανεξάρτητο βασίλειο με αρχηγό του τον Μέγη.

Οι δύο αυτοί χάρτες μας μαρτυρούν την απόλυτη γεωγραφική συμφωνία της Ιλιάδας και της Οδύσσειας ως προς την καταγραφή της τοπογραφίας του μυκηναϊκού κόσμου στην δυτική νησιωτική Ελλάδα. Είναι αυτή ακριβώς η περιοχή που η κρατούσα (συμβατική) άποψη μας λέει ότι ελάχιστα πράγματα γνώριζε ο Όμηρος ως Ίωνας (;) την καταγωγή  για αυτούς τους τόπους και για τον λόγο αυτό  εσφαλμένα ή ποιητική αδεία έτσι μπερδεμένα μας τα περιγράφει! (τα σχόλια δικά σας).


Υ.Γ Η επόμενη ανάρτηση που θα ακολουθήσει θα έχει σχέση με την αποκάλυψη της θέσεως του άστεως (διοικητικού κέντρου) της Ομηρικής Ιθάκης έτσι όπως προκύπτει μέσα από την μελέτη των σχετικών κειμένων. Στην ανάρτηση αυτή θα γίνει αναφορά το γιατί το κέντρο της Ομηρικής Ιθάκης είναι σε αυτό ακριβώς το σημείο και δεν είναι: ούτε στο νησί της σημερινής Ιθάκης, ούτε στο νησί της σημερινής Λευκάδος, ούτε σε κάποιο άλλο σημείο της νήσου Κεφαλληνίας, ούτε σε άλλο σημείο του Ελλαδικού χώρου ή εντός ή εκτός της Μεσογείου.

Με την δημοσίευση αυτή θα κλείσει ο πρώτος κύκλος των εκλαϊκευμένων δημοσιεύσεων στην Ελληνική γλώσσα που σκοπό είχε να ενημερώσει το Ελληνικό αναγνωστικό κοινό για τα νέα δεδομένα που έχουν προκύψει μέσα από τις σύνθετες έρευνες που διεξάγονται με την υποστήριξη της Εταιρείας Μελετών Προϊστορικής Κεφαλληνίας και εκλεκτών φίλων και συνεργατών μας  για πάνω από είκοσι πέντε χρόνια.

Για τα αποτελέσματα των αρχαιολογικών ερευνών την αποκλειστική ευθύνη των δημοσιεύσεων την έχουν οι αρμόδιες αρχαιολογικές υπηρεσίες και οι υπεύθυνοι κατά τον νόμο και την δεοντολογία αρχαιολόγοι των ανασκαφών και οι επιστημονικοί τους συνεργάτες. Θέλουμε να ελπίζουμε πως δεν θα περάσουν πολλά χρόνια ακόμη για να αρχίσουν να δημοσιεύονται οι πρώτες ολοκληρωμένες αρχαιολογικές μελέτες που βρίσκονται σε εξέλιξη όπου εκεί θα έχουμε την ευκαιρία να πληροφορηθούμε από τις συνεργαζόμενες επιστήμες της αρχαιολογίας,της αρχαιομετρίας και της ανθρωπολογίας  για το τι πραγματικά συμβαίνει με την περιφέρεια του μυκηναϊκού κόσμου στην δυτική νησιωτική Ελλάδα.

---

[1] Ο Δρ. Βαγγέλης Πανταζής  γεννήθηκε το 1947 στο Μονολίθι Ιωαννίνων. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Νυμφευμένος από το 1980 και πατέρας δύο τέκνων. Δικηγόρος Αθηνών από το 1975 μέχρι το 2011.

- Από το 1985 μέχρι το 2011 ήταν νομικός συνεργάτης της Γενικής Γραμματείας Λαϊκής Επιμόρφωσης (σήμερα Γ.Γ. Δια Βίου Μάθησης) με σχέση έμμισθης εντολής.
- Το 1997 αναγορεύτηκε Διδάκτωρ Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου (η διδακτορική διατριβή του με θέμα Ο ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ βαθμολογήθηκε με Άριστα). 
- Για 3 χρόνια (2002-2005) δίδαξε Ιστορία των Γεωγραφικών Ιδεών στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου (Τμήμα Γεωγραφίας, Μυτιλήνη).
- Έχει δώσει διαλέξεις σε διάφορα πανεπιστημιακά και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα και έχει συμμετάσχει ως εισηγητής σε διεθνή συνέδρια.
- Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε φιλολογικά, ιστορικά, αρχαιολογικά κ.ά. περιοδικά (KLIO, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ, CORPUS, ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ, ΔΙΑΒΑΖΩ, ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ, ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ, THE BOOKS’ JOURNAL κ.ά.) και εφημερίδες (ΑΥΓΗ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, BHMA).
Τα μέχρι τώρα δημοσιευμένα βιβλία του είναι:
-ΧΑΡΤΕΣ ΚΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ, εκδ. ΚΑΛΒΟΣ, Αθήνα 1989,
-ΟΜΗΡΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ τ. Ι. Ο εξομηρισμός της αρχαίας Ελλάδας και το πρόβλημα των Μυκηνών, εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, Αθήνα 1996,
-Η ΟΜΗΡΙΚΗ ΖΑΚΥΝΘΟΣ, οι «ιερές» Εχίνες και το μυστήριο του χαμένου Δουλιχίου, εκδ. ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ, Αθήνα 2002,
-ΟΜΗΡΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΙΑ: Ερμηνεύοντας τα νέα ευρήματα, εκδ. ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ, Αθήνα 2006,
-“ΒΑΣΙΛΕΙΣ” ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΑΛΑΣΣΑ; Από τους qa-si-re-we της Γραμμικής Β στους pa-si-le-se της Κύπρου, Αθήνα 2009.

[2] Joseph Partsch: Κεφαλληνία και Ιθάκη 1982 σέλ. 93-94 

[3] Βαγγέλης Πανταζής, Η ΟΜΗΡΙΚΗ ΖΑΚΥΝΘΟΣ, οι «ιερές» Εχίνες και το μυστήριο του χαμένου Δουλιχίου, εκδ. ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ, Αθήνα 2002,

[4] D.Page History and the Iliad, ελληνική έκδοση  Η Ιλιάς και η Ιστορία . εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 1996

[5] Donald Herbert Davidson:  Αμερικανός Φιλόσοφος  ( 1917 – 2003) 

[6] Οδυσσέας Μεταξάς: «Η Βιογραφία της Οδύσσειας»  (Μελέτη υπό δημοσίευση)

[7] Λεκατσάς Αθανάσιος : Η Ιθάκη , τόμος Α σελ.146