Στο νησί της Κεφαλληνίας βρίσκεται το "θαύμα ιδέσθαι" λιμνοσπήλαιο των νυμφών Νηϊάδων της Οδύσσειας ! Είναι το εντυπωσιακό λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης που σύμφωνα με τον Όμηρο ήταν η κατοικία των Μελισσών !!!

"ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς τοῦτο δέ τοι σπέος ἐστὶ κατηρεφές.....ἔνθα τιθαιβώσσουσι μέλισσαι". (Οδ ν,334 &338) 

«αλλά εμπρός θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς. Αυτό είναι το σπήλαιο το ευρύχωρο και θολωτό...που ήταν η κατοικία των «μελισσών»(Οδ ν,334 &338)

Πανοραμικές φωτογραφίες από το "θαύμα ιδέσθαι" λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης όπου σύμφωνα με τον Όμηρο ήταν κατοικία των Μελισσών ( ψυχών), στην θέα του οποίου ο Οδυσσέας μόλις του το υπέδειξε η θεά Αθηνά αναγνώρισε την πατρίδα του, την Ιθάκη.

Αφιερωμένο στον αγαπητό μας φίλο και συνεργάτη Δρ. Πέτρο Πετράτο
(Τext: Hettie Putman Cramer, Makis Metaxas)

Το πρώτο χαρακτηριστικό τοπόσημο της Ιθάκης του Οδυσσέως ήταν το θαύμα ιδέσθαι περίφημο σπήλαιο των νυμφών (οδ ν 96-112) που βρισκόταν κοντά στο λιμάνι του Φόρκυνα, αφιερωμένο στις νύμφες Νηϊάδες (Ναϊάδες)[1] (=οι Νύμφες των ρεόντων υδάτων), το οποίο ήταν γεμάτο  με τρεχούμενα νερά και σταλαχτίτες, σκοτεινό στο βάθος, με χρώματα αλιπόρφυρα, φερόμενο ως κατοικία των Μελισσών[2](ψυχών).

Φόρκυνος δέ τίς ἐστι λιμήν, ἁλίοιο γέροντος,

ἐν δήμῳ Ἰθάκης· δύο δὲ προβλῆτες ἐν αὐτῷ

ἀκταὶ ἀπορρῶγες, λιμένος ποτιπεπτηυῖαι,

αἵ τ᾽ ἀνέμων σκεπόωσι δυσαήων μέγα κῦμα

ἔκτοθεν· ἔντοσθεν δέ τ᾽ ἄνευ δεσμοῖο μένουσι       

νῆες ἐΰσσελμοι, ὅτ᾽ ἂν ὅρμου μέτρον ἵκωνται.

αὐτὰρ ἐπὶ κρατὸς λιμένος τανύφυλλος ἐλαίη,

ἀγχόθι δ᾽ αὐτῆς ἄντρον ἐπήρατον ἠεροειδές,

ἱρὸν νυμφάων αἱ νηϊάδες καλέονται.

ἐν δὲ κρητῆρές τε καὶ ἀμφιφορῆες ἔασιν     

λάϊνοι· ἔνθα δ᾽ ἔπειτα τιθαιβώσσουσι μέλισσαι.

ἐν δ᾽ ἱστοὶ λίθεοι περιμήκεες, ἔνθα τε νύμφαι

φάρε᾽ ὑφαίνουσιν ἁλιπόρφυρα, θαῦμα ἰδέσθαι·

ἐν δ᾽ ὕδατ᾽ ἀενάοντα. δύω δέ τέ οἱ θύραι εἰσίν,

αἱ μὲν πρὸς Βορέαο καταιβαταὶ ἀνθρώποισιν,       

αἱ δ᾽ αὖ πρὸς Νότου εἰσὶ θεώτεραι· οὐδέ τι κείνῃ

ἄνδρες ἐσέρχονται, ἀλλ᾽ ἀθανάτων ὁδός ἐστιν.

                                                            (Οδ. ν 96-112)

Βρίσκεται στον Δήμο της Ιθάκης το λιμάνι του  Φόρκυνα, ενάλιου γέροντα. Δύο απόκρημνοι κάβοι το ορίζουν, που προς τα μέσα χαμηλώνουν και το προστατεύουν κρατώντας τα μεγάλα κύματα από έξω όταν οι άνεμοι λυσσομανούν. Στον κόλπο του τα καλοτάξιδα καράβια άδετα αράζουν μόλις φτάσουν στον όρμο. Στου λιμανιού την κεφαλή υπάρχει ελιά μακρόφυλλη. Κοντά σε αυτήν την ελιά υπάρχει σπήλαιο ωραιότατο σκοτεινό, Ιερό των Νυμφών οι οποίες ονομάζονται Νηϊάδες [Ναϊάδες] (Νύμφες των ρεόντων υδάτων). Εκεί μέσα υπάρχουν αμφιφορείς και κρατήρες πέτρινοι όπου μέσα σε αυτούς εμφωλεύουν (εγκαθίστανται) οι Μέλισσες (Ψυχές). Εκεί μέσα υπάρχουν επίσης αργαλειοί λίθινοι στενόμακροι(σταλακτίτες) όπου οι Νύμφες υφαίνουν υφαντά αλιπόρφυρα και είναι θαύμα να το βλέπεις. Εκεί μέσα δε ρέουν νερά αστείρευτα, δύο δε είναι οι είσοδοι. Η μεν είσοδος προς την πλευρά του βοριά είναι προσιτή στο κατέβασμα από τους ανθρώπους, η δε είσοδος προς την πλευρά του νοτιά χρησιμοποιείται μόνο από τους θεούς. Από εκείνο το μέρος δεν μπορούν να κατέβουν οι άνθρωποι αλλά μόνο των αθανάτων  είναι η οδός

Είναι εκείνο το σπήλαιο που η Θεά Αθηνά , η θεά της σοφίας και της γνώσης επικαλείται ως αδιάψευστο σημάδι, μαζί  το όρος Νήριτον της Ιθάκης, προκειμένου ο Οδυσσέας στην θέα τους και μόνο να μπορέσει να αναγνωρίσει  την πατρίδα του και να τον πείσει ότι όντως έχει επιστρέψει στην  Ιθάκη (οδ ν 344-360). Όταν η Θεά Αθηνά σκορπίζει την ομίχλη και ο Οδυσσέας στην θέα του γνωστού σε αυτόν σπηλαίου βεβαιώνεται πλέον ότι επέστρεψε στην πατρίδα λυγίζει από την συγκίνηση, γονατίζει και υπόσχεται προς τιμήν των αγαπημένων του νυμφών των Νηϊάδων   (= των νυμφών των ρεόντων υδάτων) να τους φέρει δώρα και να τελέσει εκατόμβες, όπως έκανε και στο παρελθόν.


      ἀλλ᾽ ἄγε τοι δείξω Ἰθάκης ἕδος, ὄφρα πεποίθῃς.
    Φόρκυνος μὲν ὅδ᾽ ἐστὶ λιμήν, ἁλίοιο γέροντος,
    ἥδε δ᾽ ἐπὶ κρατὸς λιμένος τανύφυλλος ἐλαίη·
    ἀγχόθι δ᾽ αὐτῆς ἄντρον ἐπήρατον ἠεροειδές,
    ἱρὸν νυμφάων, αἳ νηϊάδες καλέονται·
    τοῦτο δέ τοι σπέος ἐστὶ κατηρεφές, ἔνθα σὺ πολλὰς
    ἔρδεσκες νύμφῃσι τεληέσσας ἑκατόμβας·
    τοῦτο δὲ Νήριτόν ἐστιν ὄρος καταειμένον ὕλῃ."
    ὣς εἰποῦσα θεὰ σκέδασ᾽ ἠέρα, εἴσατο δὲ χθών·
    γήθησέν τ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,
    χαίρων ᾗ γαίῃ, κύσε δὲ ζείδωρον ἄρουραν.
    αὐτίκα δὲ νύμφῃς ἠρήσατο, χεῖρας ἀνασχών·
    "νύμφαι νηϊάδες, κοῦραι Διός, οὔ ποτ᾽ ἐγώ γε
    ὄψεσθ᾽ ὔμμ᾽ ἐφάμην· νῦν δ᾽ εὐχωλῇς ἀγανῇσι
    χαίρετ᾽· ἀτὰρ καὶ δῶρα διδώσομεν, ὡς τὸ πάρος περ,
    αἴ κεν ἐᾷ πρόφρων με Διὸς θυγάτηρ ἀγελείη
    αὐτόν τε ζώειν καί μοι φίλον υἱὸν ἀέξῃ." ( οδ ν 344-360)

       Αλλά εμπρός, θα σου δείξω τις τοποθεσίες της Ιθάκης για να πειστείς 
       Αυτό εδώ είναι το λιμάνι του Φόρκυνος, του θαλάσσιου γέροντα

       Αυτή εδώ στην άκρη του λιμανιού είναι η στενόφυλλη ελιά

       Και κοντά της είναι ωραίο σπήλαιο και σκοτεινό
       ιερό των Νυμφών οι οποίες καλούνται Νηϊάδες
       Αυτό είναι το σπήλαιο το ευρύχωρο και θολωτό,
       όπου εσύ θυσίαζες προς τιμήν των Νυμφών τέλειες εκατόμβες
       Και εκείνο είναι το όρος Νήριτον κατάφυτο από δένδρα

Αυτά όταν είπε η Θεά σκόρπισε την καταχνιά και φάνηκε η χώρα

Χάρηκε τότε ο πολυβασανισμένος θεϊκός Οδυσσέας
       Νιώθοντας ευτυχισμένος που βρισκόταν στην πατρίδα του, φίλησε την
       σιτοδότρα γη Και σήκωσε τα χέρια μονομιάς και προσευχήθηκε στις Νύμφες
       «Νύμφες  Νηϊάδες[3] [εσείς που στα νερά συχνάζετε] κόρες του Δία,

Ποτέ δεν πίστευα πως θα σας ξαναδώ,

Τώρα σας λέω το καλώς σας βρήκα με ταξίματα ευχάριστα

Λοιπόν και δώρα θα σας φέρνω, καθώς πρωτύτερα

Φτάνει να θέλει η κόρη του Δία που βοηθάει στο κούρσεμα

Και μένα να μ’ αφήσει στη ζωή και τον αγαπημένο μου γιό να κάμει άντρα»   

Λατρευτική θυσία εντός σπηλαίου. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.540-530 π.Χ.

Ποιο λοιπόν θα μπορούσε να ήταν αυτό το τόσο μοναδικό σπήλαιο και που θα μπορούσε να ήταν;

Το Ομηρικό κείμενο μεταφέρει  την πληροφορία για το συγκεκριμένο σπήλαιο ότι ήταν στον παραλιακό χώρο του επονομαζόμενου  λιμένα του Φόρκυνα[4] που βρισκόταν στο ευρύτερο δήμο της Ιθάκης, «Φόρκυνος δέ τίς ἐστι λιμήν, ἁλίοιο γέροντος,ἐν δήμῳ Ἰθάκης».

Από διασωθέν σχόλιο στην Οδύσσεια το οποίο αποδίδεται στα αζήτητα του  Ηρόδοτου ή του Ηρόδωρου υπάρχει ένα κείμενο που αναφέρει τα εξής σημαντικά:

«Φόρκυς δαίμων θαλάσσιος, τό πρότερον διατρίβων

πρός τῷ Ἀρυμνίῳ λεγομένῳ ὄρει τῆς Ἀχαΐας, οἰκῶν

τε τήν Φόρκυνος ἀπ’ αὐτοῦ καλουμένην βῆσσαν.

Κάτων φανέν αὐτῷ καταλιπεῖν τάς τρίβους ταύτας,

ἀφίκετο εἰς τήν Κεφαλληνίαν, καί τόπον ἐκλεξάμενος

ἐπιτήδειος αὐτῷ ἐνταῦθα ᾤκησεν. Λέγεται δέ Ἄμμος

ὁ τόπος. Προσορμίσας εἰς τόν τῆς Ἰθάκης λιμένα,

ἠξίωσαν αὐτόν ἀφ’ ἑαυτοῦ προσαγορεύεσθαι Φόρκυνος.»

Ο θαλάσσιος δαίμων (θεός) Φόρκυς  που διέμενε αρχικά κοντά στο Αρύμνιο όρος της Αχαΐας κατοικώντας στην αποκαλούμενη κοιλάδα του Φόρκυνα, κάποια στιγμή αποφάσισε να εγκαταλείψει την τοποθεσία που διέμενε και να αφιχθεί στην Κεφαλληνία, και αφού επέλεξε την κατάλληλη τοποθεσία απεφάσισε να κατοικήσει σε αυτήν. Η τοποθεσία αυτή καλείται Άμμος. Αφού λοιπόν αποβιβάστηκε εις τον της Ιθάκης λιμένα αξίωσε αυτόν τον λιμένα να τον αποκαλούν «Λιμένα του Φόρκυνα».

Με άλλα λόγια ο θεός Φόρκυς σύμφωνα με αυτήν την πληροφορία επέλεξε να κατοικήσει στην νήσο Κεφαλληνία (όπως την αποκαλούσαν στα ιστορικά χρόνια) σε μια τοποθεσία που αποκαλείται Άμμος την οποία θεωρεί όμως ότι ήταν το τότε λιμάνι της Ιθάκης της εποχής του Οδυσσέως!. Η συμπλοκή και αυτό το περίεργο ανακάτωμα των ονομάτων της Κεφαλληνίας και της Ιθάκης είναι φανερό ότι εδώ μας μαρτυρεί την ομιχλώδη σχέση ταυτοπροσωπίας της τότε Ιθάκης της μυκηναϊκής εποχής με το νησί της Κεφαλληνίας των ιστορικών χρόνων. Νησί με όνομα "Κεφαλληνία" ως γνωστόν δεν γνωρίζει ο Όμηρος και είναι μια ονομασία που την συναντάμε πρώτη φορά να ονοματίζει το νησί αυτό στα μέσα του πέμπτου αιώνα π.Χ.

Με αφορμή λοιπόν αυτήν την πληροφορία για την μετεγκατάσταση του θεού  Φόρκυνα  στο νησί της Κεφαλληνίας, προφανώς σε σπήλαιο αντάξιο μιας τέτοιας σημαντικής θεότητας, έχει ενδιαφέρον να εντοπίσουμε σε ποιο μέρος της Κεφαλληνίας υπάρχουν τέτοιας ομορφιάς σπήλαια που ένας θεός θα τα επέλεγε για κατοικία του. Είναι γεγονός ότι το μόνο νησί που ξεχωρίζει για τον πλούτο των σπηλαίων του δεν ήταν και δεν είναι το νησί της σημερινής Ιθάκης αλλά το νησί της σπηλαιοβριθούς Κεφαλληνίας και ιδιαιτέρως η ευρύτερη περιοχή της Σάμης-Καραβομύλου. Εκεί βρίσκονται πάνω από 45 σπήλαια μοναδικής ομορφιάς και πολλά από αυτά μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας.

Ο θεός Φόρκυς σε μωσαϊκό,  Μουσείο Bardo (Τυνησίας)

Υπάρχει λοιπόν κάποιο από αυτά τα σπήλαια που βρίσκεται κοντά στην θάλασσα να είναι πανέμορφο, ευρύχωρο, θολωτό, σκοτεινό στο βάθος με αλιπόρφυρα χρώματα, γεμάτο σταλακτίτες, όπου τα νερά τρέχουν αενάως, αφιερωμένο στις Ναϊάδες, τις νύμφες των ρεόντων υδάτων και που ίσως να μεταφέρει με την σημερινή του ονομασία τον απόηχο της ομηρικής του ταυτότητας;  

            Αναμφίβολα το ομηρικό κείμενο στην προκειμένη περίπτωση φαίνεται να περιγράφει φωτογραφικά και με κάθε λεπτομέρεια  το εντυπωσιακό λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης, που σύμφωνα με το Ομηρικό κείμενο εμφώλευαν οι Μέλισσες  [τιθαιβώσσουσι μέλισσαι], εξ ου και το όνομά του «Μελισσάνη», δηλαδή το σπήλαιο που εμφωλεύουν (κατοικούν) οι  ψυχές. Ένα απόκοσμο τέμενος και μια πύλη προς τον κάτω κόσμο. Το σπήλαιο βρίσκεται στον κόλπο της Σάμης, τον τότε λιμένα του Φόρκυνος, (Φόρκυ = Forchi) τοπωνύμιο το οποίο συναντάμε στους αρχαιότερους χάρτες της νήσου Κεφαλληνίας να ονοματίζει με το όνομα Fochi ή Focchi τον σημερινό κόλπο της Σάμης!

Ο κόλπος της Σάμης με το ομώνυμο και πολύ γνωστό από την αρχαιότητα λιμάνι της  το οποίο το προστατεύουν από τα μεγάλα κύματα οι δύο αντίθετες ακτές, της Κεφαλληνίας και της Ιθάκης (φωτογραφία Π. Καβαλιεράτος)

Χάρτης της Κεφαλληνίας, επιζωγραφισμένη χαλκογραφία  του 1616 (όπου ονοματίζει με το όνομα   Focchi τον σημερινό κόλπο της Σάμης. Από τη Συλλογή Φώτη Κρεμμύδα.

Είναι εκείνο το σπήλαιο που στις ανασκαφές τις οποίες έκανε το 1963 ο αείμνηστος αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος ευτύχησε να ανασύρει μέσα από το σπήλαιο  αφιερώματα των αρχαίων χρόνων προς τιμήν των νυμφών Νηϊάδων που εμφανίζονται σε παραστάσεις επί πλακιδίων και σε συνθέσεις λατρευτικών χορών με την συμμετοχή του  θεού Πάνα. Στις ανασκαφές εντοπίστηκε επίσης αγαλματίδιο του θεού Πάνα επιβεβαιώνοντας και αρχαιολογικά με τον πλέον αδιάψευστο τρόπο ότι όντως το σπήλαιο αυτό ήταν αφιερωμένο στις νύμφες Νηϊάδες (Ναϊάδες) δηλαδή στις νύμφες των ρεόντων υδάτων, ακριβώς έτσι όπως μας πληροφορεί το ομηρικό κείμενο ότι ήταν αφιερωμένο το σπήλαιο.

Το σπήλαιο της Μελισσάνης στον σημερινό οικισμό Καραβόμυλος 200 περίπου μέτρα απόσταση από την παραλιακή ζώνη, στον κόλπο της Σάμης. Η θέση του σπηλαίου δίπλα στην θάλασσα επιβεβαιώνει το Ομηρικό κείμενο που θέλει το σπήλαιο αυτό να βρίσκεται πολύ κοντά σε μια  παραλία όπου οι Φαίακες άφησαν κοιμισμένο τον Οδυσσέα (Οδ. ν 96-120).

Πήλινη πινακίδα και δίσκος που φέρουν παραστάσεις με Νύμφες και τον θεό Πάνα στο κέντρο του λατρευτικού τους χορού.  Από τις ανασκαφές του σπηλαίου Μελισσάνη. (Αρχαιολογικό Μουσείο Αργοστολίου). Δεξιά  στην φωτογραφία ο αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος.

Μέλισσες αποκαλούσαν στην απώτατη αρχαιότητα τις ψυχές. Ο Πορφύριος στο έργο του «περί του εν Οδυσσεία των νυμφών άντρου» αναφέρει « Αί πηγαί και τα αμόλυντα ύδατα είναι οικεία εις τα Νύμφας των υδάτων και βεβαίως ακόμη περισσότερο οικεία εις τας ψυχάς νύμφας τας οποίας ειδικώς οι παλαιοί εκάλουν Μέλισσας» Ο Αθανάσιος ο Σταγειρίτης στο έργο του «Ωγυγία» σημειώνει ότι:  «Μέλισσαι προστάτιδες των θυσιών και όλων των μυστηρίων και φαίνεται ότι ονομάσθησαν από Μελίσσης,  Ιερίσσης της Δήμητρας. Κατ’ άλλους δε αύται ήσαν αι ψυχαί αποθνησκόντων και η αιτία όλων των ηδονών εις τους ζώντας, εν ώ ζώσι δηλονότι ετι τα σώματα».  Την  Μέλισσα – Ψυχή  στην μυκηναϊκή εποχή την συναντούμε σε πλήθος λατρευτικών και αναθηματικών παραστάσεων που επιβεβαιώνουν τις σχετικές ομηρικές πληροφορίες  για την σχέση τους με την μυκηναϊκή θρησκεία και τους συμβολισμούς που μεταφέρουν ως νύμφες -ψυχές (βλέπε σχετικά πλακίδια).

 Το περίαπτο με τις Μέλισσες από το Χρυσόλακο Μαλίων (Ηράκλειο, Αρχ. μουσείο)

Χρυσά πλακίδια περιδεραίου που φέρουν παραστάσεις  μελισσών - ψυχών. Δεύτερο μισό 7^ου αι. π.Χ.
 (Κοπεγχάγη Nationalmuseet).

 Χρυσά πλακίδια περιδεραίου που φέρουν παραστάσεις  μελισσών - ψυχών. (Αρχαιολογικό μουσείο Βερολίνου).  Η λατρεία της Ψυχής – Μέλισσας καταγράφεται ήδη από την απώτατη αρχαιότητα. 

Χρυσό λίλιουµ από τις ανασκαφές στην Ελεύθερνα Κρήτης. Ένα  κόσµηµα των 3 εκατ.  που απεικονίζει µία µέλισσα που έχει πρόσωπο και χαρακτηριστική κόµµωση της εποχής που μοιάζει µε περούκα (δαιδαλική οροφωτή φενάκη). «Πρόκειται για μοναδική απεικόνιση της µέλισσας ως θεάς, η οποία γονιμοποιεί τους ρόδακες που  βρίσκονται στο πλάι» σύμφωνα με τον ανασκαφέα Νίκο Σταµπολίδη.

Ο θεός Ερμής απελευθερώνει (ανακαλεί) από έναν αμφιφορέα !  (κάτω κόσμο)  ψυχές που έχουν την μορφή Μελισσών!.  (Βλέπε Οδ. ν στιχ. 105)

   Νύμφες Ναϊάδες – Ψυχές με φτερά μελισσών συμμετέχουν σε λατρευτικό χορό 

 The nymphs in Melissani" , oil painting by Maria Randuleskou

Ήταν όμως τόσο εντυπωσιακό, μοναδικό και διάσημο για την εποχή του αυτό το σπήλαιο που στην θέα του και μόνο θα μπορούσε κανείς να αναγνωρίσει έναν τόπο; Η λογική λέει ότι εάν ήταν τότε τόσο ξεχωριστό και διάσημο κανονικά  δεν θα πρέπει να είναι εξ ίσου και σήμερα;

Διαβάστε λοιπόν μερικές ενδεικτικές αναφορές που συλλέξαμε από τις χιλιάδες που υπάρχουν το διαδίκτυο  για το σπήλαιο της Μελισσάνης. Αξίζει τον κόπο να τις επισκεφθείτε και να διαβάσετε για το τι γράφεται  και ποια θέση κατέχει σήμερα μέσα στην παγκοσμιοποιημένη  κοινωνία η εικόνα αυτού του σπηλαίου:

Η Εφημερίδα huffingtonpost  τοποθετεί την Μελισσάνη μέσα στις 15 καλύτερες λίμνες του κόσμου! http://www.inkefalonia.gr/toyrismos/12336-stis-15-kalyteres-limnes-tou-kosmou-i-meliss  σε άλλη της ανάρτηση διερωτάται εάν το σπήλαιο της  Μελισσάνης δεν σε εμπνέει δεν ξέρουν τι άλλο θα μπορούσε να υπάρξει: If Greece's Melissani Cave Doesn't Inspire Wanderlust, We Don't Know What Will

http://www.huffingtonpost.com/2014/04/02/melissani-cave-greece_n_5063072.

Η Μελισσάνη της Κεφαλονιάς στα 12 κορυφαία μέρη του κόσμου ασύλληπτης ομορφιάς  http://amazingworlddestinations.com/melissani-cave-greece/

Η Μελισσάνη ένα από τα πλέον όμορφα μέρη στην Γή !!! Τhe Most Inspiring Places on Earth by Alex Flux
Read more at http://news.nster.com/450-the-most-inspiring-places-on-earth-by-alex-flux.html?b=2#9qQ0DtIskyhmCIzt.99

Η Μελισσάνη ένα από τα πλέον μοναδικά μέρη στην γή        
 http://awesomeplacesonearth.com/lake-in-melissani-cave-greece/

Η Μελισσάνη  ένα από τα πλέον όμορφα  σπήλαια  στον κόσμο 
http://klyker.com/worlds-most-beautiful-caves-13-photos/

Η Μελισσάνη  ένας από τους 10 κορυφαίους τόπους στον κόσμο που αξίζει να δεις πριν πεθάνεις
http://greaseandglamour.com/2014/09/10-things-i-want-to-do-before-i-die/

Εάν στην σημερινή παγκοσμιοποιημένη κοινωνία το σπήλαιο αυτό κατέχει αυτήν την τόσο μοναδική και ξεχωριστή θέση φανταστείτε πόσο ξεχωριστό και μοναδικό θα ήταν εκείνη την εποχή στον τότε γνωστό κόσμο της λεκάνης της Μεσογείου. Η εικόνα του σπηλαίου και η φωτογραφική του αποτύπωση έτσι όπως περιγράφεται στο κείμενο της Οδύσσειας σε συνδυασμό με τα αρχαιολογικά του ευρήματα και το όνομα που φέρει δεν αφήνουν την παραμικρή αμφιβολία για ποιο σπήλαιο αναφέρεται η θεά Αθηνά και στην θέα ποιανού σπηλαίου αναγνώρισε την πατρίδα του ο Οδυσσέας.

ἔνθα τε νύμφαι φάρε᾽ ὑφαίνουσιν ἁλιπόρφυρα, θαῦμα ἰδέσθαι·

ἐν δ᾽ ὕδατ᾽ ἀενάοντα

ἀγχόθι δ᾽ αὐτῆς ἄντρον ἐπήρατον ἠεροειδές, ἱρὸν νυμφάων αἱ νηϊάδες καλέονται.

ἐν δ᾽ ἱστοὶ λίθεοι περιμήκεες, 

θαῦμα ἰδέσθαι!!!!

Πανοραμική φωτογραφία του νοτίου τμήματος του σπηλαίου των νυμφών με φόντο την νότια είσοδο (των Θεών) που φέρει την ονομασία Μελισσάνη - συνώνυμο των Μελισσών του Ομήρου- 
(ἔνθα δ᾽ ἔπειτα τιθαιβώσσουσι μέλισσαι).
Σύμφωνα με τον Όμηρο το σπήλαιο των νυμφών ήταν κατοικία των Μελλισών (=των Ψυχών ).Κατά την διάρκεια των ανασκαφών που διενεργήθηκαν από τον αρχαιολόγο Σπυρίδωνα Μαρινάτο και Γ. Δοντά ανευρέθηκαν πλακίδια με παραστάσεις νυμφών και αγαλματίδιο του θεού Πάνα επιβεβαιώνοντας την λατρευτική του χρήση ως σπήλαιο λατρείας των Ναϊάδων ( των νυμφών των ρεόντων υδάτων).     ( Φωτ.Ν.Δεσσύλας)


Μετά από όλες αυτές τις εναλλαγές εικόνων και κειμένων είναι η στιγμή να διατυπωθούν μερικές ερωτήσεις κρίσεως. 

Το λεγόμενο σήμερα "Σπήλαιο των Νυμφών" στο σημερινό νησί της ΙΘάκης τότε τί είναι; μπορεί να έχει καμία σχέση με το "Νυμφαίο Άντρο" της Οδύσσειας; Τι λένε επί αυτού του θέματος οι αρχαίοι και οι νεώτεροι περιηγητές και ιστορικοί;.

Επί αυτού του ερωτήματος έγινε σχετική αναφορά στην δημοσίευση "Οι "ομιλούσες εικόνες" της Ομηρικής τοπογραφίας". Είχαμε αναφέρει συγκεκριμένα οτι στην αρχαιότητα επειδή στην σημερινή Ιθάκη, δηλαδή την Ιθάκη των ιστορικών χρόνων, οι αρχαίοι ιστορικοί και περιηγητές δεν κατάφεραν να εντοπίσουν ένα σπήλαιο που θα ταίριαζε με το "Νυμφαίο άντρο"  της Οδύσσειας προτίμησαν να παραδεχθούν όπως πχ ο περιηγητής Κρόνιος,[5] ότι τέτοιο σπήλαιο ουδέποτε υπήρξε στην Ιθάκη,  ή όπως ο Στράβων [6] ο οποίος μας πληροφορεί ότι τέτοιο σπήλαιο δεν υφίσταται στην Ιθάκη και η αιτία πρέπει να είναι κάποια μεταβολή που έχει πιθανόν συμβεί και όχι από την άγνοια του Ομήρου. Επίσης ό νεοπλατωνιστής φιλόσοφος Πορφύριος,[7] στο περίφημο έργο του «Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών άντρου»,  αφού και αυτός επιβεβαίωσε την ανυπαρξία τέτοιου σπηλαίου στην Ιθάκη της εποχής του, υποστήριξε ότι οι περιγραφές του Ομήρου είχαν καθαρά συμβολικό χαρακτήρα και  ότι πρόκειται για ένα ποιητικό κατασκεύασμα.

    Το βέβαιο είναι ότι σύμφωνα με τον Στράβωνα ήδη στην εποχή του (1ος αιώνας μΧ) υπήρξαν σοβαρότατες διαφωνίες για το Ομηρικό παρελθόν της Κεφαλληνίας και της Ιθάκης αναγκάζοντάς τον με αφορμή την υπόθεση του σπηλαίου των Νυμφών να αναφέρει χαρακτηριστικά:

Οὐ γὰρ εὐκρινῶς ἀποδίδωσιν ὁ ποιητὴς οὔτε περὶ τῆς Κεφαλληνίας οὔτε περὶ τῆς Ἰθάκης καὶ τῶν ἄλλων πλησίον τόπων, ὥστε καὶ οἱ ἐξηγούμενοι διαφέρονται καὶ οἱ ἱστοροῦντες. (C 454)

"Επειδή ο ποιητής δεν εκφράζεται καθαρά είτε για την Κεφαλληνία είτε για την Ιθάκη και άλλα μέρη κοντινά τους έτσι τόσο οι σχολιαστές όσο και οι ιστορικοί διαφωνούν μεταξύ τους."

     

Το σπήλαιο  που σήμερα παρουσιάζεται από την πλευρά της σημερινής Ιθάκης οτι είναι και έχει σχέση με το λεγόμενο "Σπήλαιο των Νυμφών" της Οδύσσειας πρέπει να έχουμε το θάρρος να παραδεχθούμε οτι δεν έχει καμία σχέση με αυτό. Είναι μια "ανακάλυψη" που έγινε στους δύο τελευταίους αιώνες στην προσπάθεια που γινόταν τότε να εντοπισθούν και ακολούθως να ταυτιστούν επί της σημερινής Ιθάκης τα ομηρικά τοπία. Είναι η ίδια εποχή που άρχισε η ονοματοδοσία  πολλών περιοχών της Ιθάκης με Ομηρικά τοπωνύμια. Το σπήλαιο των Νυμφών της Οδύσσειας ως γνωστόν ήταν δίπλα σε μια παραλιακή ζώνη και αυτό το συγκεκριμένο σπήλαιο είναι σχεδόν μια ώρα περπάτημα από την θάλασσα σε ένα βουνό και σε υψόμετρο 190 μέτρων. Ενδεχομένως το συγκεκριμένο σπήλαιο της Ιθάκης όπως σχεδόν και όλα τα σπήλαια μικρά ή μεγάλα της Αρχαίας Ελλάδας να είναι λατρευτικοί χώροι αφιερωμένοι κυρίως στις νύμφες αλλά είναι πασιφανές οτι δεν έχει παντελώς καμία σχέση και ομοιότητα με το ευρύχωρο και γεμάτο "ύδατα αενάοντα" σπήλαιο των Νυμφών της Ιθάκης του Οδυσσέως που ήταν δίπλα στην παραλιακή ζώνη αφιερωμένο στις νύμφες Νηϊάδες [Ναϊάδες] ( δηλαδή στις νύμφες των ρεόντων υδάτων) . 

Η άλλη άποψη που έχει διατυπωθεί, οτι ενδεχομένως το λεγόμενο "Σπήλαιο του Λοΐζου" (στην πραγματικότητα είναι μια μικρή παραλιακή βραχοσκεπή που βρίσκεται κάτω από τον οικισμό Σταυρός) να ήταν αυτό το σπήλαιο των Νυμφών του Ομήρου λόγω των πολύ σημαντικών αναθηματικών ευρημάτων των ιστορικών χρόνων που εντοπίστηκαν εκεί, δεν βρήκε πολλούς υποστηρικτές επειδή και η συγκεκριμένη βραχοσκεπή δεν έχει καμία σχέση με τις Ομηρικές περιγραφές του"Νυμφαίου άντρου".Παρά ταύτα εμείς πιστεύουμε οτι στην συγκεκριμένη βραχοσκεπή και παρά το γεγονός οτι δεν είχε σχέση με το "Νυμφαίο άντρο" της Οδύσσειας κάποιοι ναυτικοί περνώντας από εκεί επιχείρησαν εις ανάμνηση του μύθου του Οδυσσέα που ήταν ακόμη ζωντανός στην Ιθάκη των ιστορικών χρόνων να προσφέρουν στην συγκεκριμένη παραλιακή βραχοσπεπή που τους έμοιαζε με σπήλαιο κάποια αφιερώματα στην μνήμη του.

Βεβαίως υπάρχει και η κυρίαρχη άποψη που έχει επικρατήσει που λέει οτι όλα αυτά είναι τα αναμενόμενα κατασκευάσματα μιας ποιητικής σύνθεσης και είναι ουτοπία να ψάχνει κανείς να εντοπίσει ομοιότητες ή να κάνει ταυτίσεις τόπων έχοντας κατά νου του τις ομηρικές περιγραφές.

Η απάντηση σε αυτήν την θέση, που αποτελεί και την επικρατούσα άποψη στις μέρες μας, δεν θα δοθεί στην παρούσα ανακοίνωση εάν πρώτα δεν κλείσει ο κύκλος των παρουσιάσεων των "ομιλούντων εικόνων" της Ομηρικής τοπογραφίας.

Εμείς προς το παρόν θα κάνουμε την παρακάτω λογική διαπίστωση που την ακολουθούν μερικά ρητορικά ερωτήματα:  Η λογική μας λέει οτι το μόνο σπήλαιο που βρίσκεται σε πλήρη αντιστοιχία με τις Ομηρικές αναφορές και περιγραφές και ταυτίζεται με εντελώς εντυπωσιακό τρόπο με αυτές, είναι μόνο το λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης στην ανατολική Κεφαλληνία. 

  
Το σπήλαιο αυτό δεν βρίσκεται όμως στην σημερινή Ιθάκη όπως πολύ πιθανόν θα ήταν για τους περισσότερους αναμενόμενο, αλλά στην σημερινή Κεφαλληνία…. να είναι ίσως μια διαβολική σύμπτωση;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που οι Ομηρικές περιγραφές ταιριάζουν απόλυτα με την εικόνα και την μοναδική ομορφιά αυτού του σπηλαίου;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που το όνομά του « Μελισσάνη» ταιριάζει απόλυτα με το ομηρικό κείμενο που αναφέρει  ότι το σπήλαιο αυτό ήταν κατοικία των Μελισσών;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που οι αρχαιολογικές ανασκαφές πιστοποίησαν ότι το σπήλαιο αυτό ήταν αφιερωμένο στις  ίδιες τις νύμφες,  τις Ναϊάδες, όπως μας πληροφορεί ότι ήταν αφιερωμένο το Ομηρικό κείμενο;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που το σπήλαιο αυτό είναι θολωτό, σκοτεινό στο βάθος, γεμάτο με  σταλακτίτες (ἱστοὶ λίθεοι περιμήκεες) έχει χρώματα αλιπόρφυρα (γαλαζοπράσινα) και τρέχουν όντως  αενάως νερά (υπό συνθήκες μάλιστα δυναμικής εξέλιξης ενός σπάνιου γεωλογικού φαινομένου) επιβεβαιώνοντας τις σχετικές ομηρικές αναφορές;. 

Να είναι διαβολική σύμπτωση που το σπήλαιο αυτό είναι κοντά στην θάλασσα όπως ακριβώς  μας το περιγράφει το Ομηρικό κείμενο;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που στο σπήλαιο αυτό μπορεί να κατέλθεις μόνο από την βόρεια πλευρά του (κοντά στο νησάκι), ενώ από την νότια πλευρά είναι αδύνατη η πρόσβαση για τους ανθρώπους γιατί από εκεί θα πέσεις στο κενό (στο νερό);

Να είναι διαβολική σύμπτωση που από την θέση του σπηλαίου  μπορείς να δεις το βουνό Νήριτον δηλαδή τον σημερινό Αίνο;

Να είναι διαβολική σύμπτωση που το τοπωνύμιο Φόκι ή Fochi ή Focchi στους παλαιότερους χάρτες  το  συναντάμε να ονοματίζει ακόμη και στις μέρες μας παραλιακές ζώνες στην επαρχία της Σάμης; 

Να είναι διαβολική σύμπτωση που από αυτήν την θέση εάν ξεκινήσεις πεζοπορία για να πας στο νότιο άκρο της Κεφαλληνίας χρειάζεσαι ακριβώς τις ίδιες ώρες περπάτημα όσες περίπου αναφέρει ότι χρειάστηκε ο Οδυσσέας για να διανύσει αυτή την απόσταση; (ξεκινάει να πεζοπορεί με κατεύθυνση την περιοχή κόρακος πέτρη που βρισκόταν κοντά στην πρώτη ακτή (την νοτιότερη) της Ομηρικής Ιθάκης μετά το πρωί και αφού περνάει διάφορες δασωμένες βουνοκορφές φτάνει στην περιοχή του Εύμαιου αργά το απόγευμα πριν πάνε τα ζώα για ύπνο στις μάντρες.) 

Τόσες πολλές διαβολικές (θεϊκές) συμπτώσεις δεν μπορεί σωρευτικά να υπάρξουν. Ο νόμος των πιθανοτήτων δεν αφήνει πολλά περιθώρια για να μπορεί κάποιος λογικός άνθρωπος να σκεφτεί διαφορετικά. Το σπήλαιο αυτό ταιριάζει απόλυτα με το σπήλαιο που περιγράφεται στο έπος της Οδύσσειας και επιβεβαιώνεται όχι μόνον μορφολογικά αλλά και αρχαιολογικά . Η λογική λέει ότι όταν σωρευτικά υπάρχουν όλες αυτές οι ταυτίσεις τότε είσαι αναγκασμένος να παραδεχθείς ότι το περίφημο σπήλαιο των νυμφών  που ήταν η κατοικία των Μελισσών δεν μπορεί να είναι άλλο παρά το σημερινό λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης στην ανατολική Κεφαλληνία (περιοχή Σάμης - Καραβόμυλου). Το γιατί δεν βρίσκεται στην σημερινή Ιθάκη αλλά βρίσκεται στην Κεφαλληνία, σε ένα νησί που δεν καταγράφεται με αυτό το όνομα στα Ομηρικά έπη, είναι μια άλλη υπόθεση που αναλύεται στο ένθετο «Αναζητώντας τα ίχνη του μαινόμενου Ηρακλή στα νησιά των Τηλεβόων»

Εδώ κάτω λάτρεψαν και οι αρχαίοι Κεφαλονίτες τις Νύμφες και τον Πάνα όπως μαρτυρούν τα ωραία ειδώλια που βρέθηκαν πρόσφατα στις ανασκαφές. Μυστική λατρεία των θεοτήτων του νερού και της γης, στο ποιο απόκοσμο τέμενος....σσσσ.... Μη μιλάτε !...Ακούστε εάν θέλετε, τα νερά και την ανάσα του κωπηλάτη....είναι η μόνη επαφή του κάτω κόσμου με τον επάνω. (κείμενο: Καθηγητής  Δημήτρης Λουκάτος, μουσική: Γεράσιμος Μηλιαρέσης, αφήγηση Νίκος Τζόγιας)

Εάν λοιπόν το σπήλαιο αυτό ήταν το ένα από τα δύο κύρια τοπόσημα της αναγνώρισης της Ιθάκης του Οδυσσέως τότε έχει μεγάλο ενδιαφέρον να επιβεβαιώσουμε και το δεύτερο αναγνωριστικό τοπόσημο που ήταν το περίφημο εμβληματικό και δασοσκεπές όρος Νήριτον, το τοπίο ορόσημο της Ομηρικής Ιθάκης και το καύχημα του Οδυσσέα.

Πάμε  λοιπόν στην επόμενη ανάρτηση να συναντήσουμε την ποιο μεγάλη, την ποιο εντυπωσιακή αποκάλυψη της ομηρικής τοπογραφίας.


                     

---

[1] Πέτρος Πετράτος,«Ομηρικό Σπήλαιο των Νυμφών: Το Σπήλαιο της Μελισσάνης» Κεφ. Χρονικά τομ.8 σελ. 239-265.

[2] Henriette Putman Gramer- Γεράσιμος Μεταξάς, «Ομηρική Ιθάκη» Εκδόσεις Κάκτος,  Αθήνα 2000, σελ. 472-473

[3] Στην ελληνική μυθολογία οι Ναϊάδες ή Νηϊάδες  ήταν νύμφες των γλυκών νερών, πηγών  ποταμών, λιμνών. Αναλόγως του τύπου ονομάζονταν Πηγαίες, Κρηναίες ή Κρηνίδες, Ποταμίδες, Λιμνάδες ή Λιμνακίδες, Ελειονόμοι κτλ. Περιγραφές των Ναϊάδων βρέθηκαν, μεταξύ άλλων, στη βιβλ. Απολλοδώρου, Θεογονία του Ησιόδου και στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια του Ομήρου.

[4] Ο Φόρκυς ήταν δευτερεύων θαλάσσιος θεός των αρχαίων Ελλήνων που αναφέρεται ακόμη και από τον Όμηρο. Θεωρείτο γιος του Πόντου και της Γαίας ή του Ωκεανού και της Τηθύος, αδελφός του Νηρέα ή του Πρωτέα, του Θαύματος, της Ευρυβίας και της Κητούς (η οποία παράλληλα ήταν και σύζυγός του) και πατέρας των Γραιών και των Γοργόνων.

[5]  Πορφύριος «Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών άντρου»

[6]  Στράβων (1,3,59) 
[7] Πορφύριος «Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών άντρου»