Το κέντρο της Ομηρικής (Μυκηναϊκής) Ιθάκης βρίσκεται στην Ν.Α Κεφαλληνία και οι "ομιλούσες πέτρες" έχουν πλέον βρεθεί.

Αεροφωτογραφία τμήματος πομπικής οδού της μυκηναϊκής εποχής που συνέδεε το οικιστικό κέντρο με την νεκρόπολη του άστεως στην περιοχή Ρίζα Τζαννάτων.( Ν.Α Κεφαλληνία -Ηράκλειο πεδίο). 
Ανασκαφή: αρχαιολόγος Δρ. Αντώνης Βασιλάκης Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων,  τ. Έφορος  Προϊστορικών και Κλασικών αρχαιοτήτων Κεφαλληνίας, Ιθάκης, Ζακύνθου.   Φωτογραφία: Κώστας Κόκλανος 

Τα αποδεικτικά στοιχεία της Ομηρικής τοπογραφίας έτσι όπως καταγράφονται στο έπος της Οδύσσειας που επιβεβαιώνουν ότι: το κέντρο της Ομηρικής Ιθάκης είναι στην Ν.Α Κεφαλληνία και δεν είναι, ούτε στο σημερινό νησί της Ιθάκης, ούτε στην Λευκάδα, ούτε στην χερσόνησο της Παλικής, ούτε σε κάποιο άλλο τμήμα της νήσου Κεφαλληνίας ή οπουδήποτε αλλού. 

Οι κύριοι λόγοι που οδήγησαν  την άρχουσα τάξη των Κεφαλλήνων κατά την μυκηναϊκή περίοδο να επιλέξουν την Ν.Α Κεφαλληνία ως έδρα διοίκησης του νησιωτικού τους βασιλείου.    

Αφιερωμένο σε όλους του συντρόφους μας κωπηλάτες και ιδιαιτέρως στην μνήμη όλων εκείνων που "έφυγαν" στην πορεία.
Text & Copyright: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas

Εισαγωγή:

Ο σκοπός αυτής της ανάρτησης - και ανεξάρτητα από τα όσα ενδεχομένως έχετε διαβάσει σε προγενέστερες αναρτήσεις μας για την τοπογραφία της Ομηρικής Ιθάκης - είναι να δώσει στον αναγνώστη την δυνατότητα να αξιολογήσει με τα δικά του γνωστικά εργαλεία και κρίση τα σημεία εκείνα των Ομηρικών επών που καταγράφουν την γεωγραφική θέση της Ομηρικής Ιθάκης σε σχέση με το ευρύτερο περιβάλλον της και να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει με την θέση μας οτι το κέντρο της Ομηρικής Ιθάκης είναι στην Ν.Α Κεφαλληνία.. 

Επί του θέματος λοιπόν. 
Ας υποθέσουμε πως δεν έχετε ακόμη σχηματίσει άποψη για το που ήταν το κέντρο της Ομηρικής Ιθάκης, ή δεν είχατε τον χρόνο να μελετήσετε επισταμένως τις Ομηρικές περιγραφές  ή έχετε διαβάσει και έχετε σχηματίσει την δική σας άποψη ή τέλος είσαστε ένας από τους περισσότερους που έχετε εντελώς μπερδευτεί με όλες αυτές τις θεωρίες περί Ομηρικής Ιθάκης και  κάποιος σας ρωτούσε:

• Που εσείς εκτιμάτε, σύμφωνα με την δική σας λογική, οτι θα έπρεπε να ήταν χωροθετημένο το κέντρο της Ομηρικής Ιθάκης στην μυκηναϊκή εποχή;
• θα έπρεπε να ήταν στην Λευκάδα; στην σημερινή Ιθάκη; στην Κεφαλληνία; και εάν ναι που; στα δυτικά του σημερινού νησιού της Κεφαλληνίας; στο κέντρο του; στις νοτιοανατολικές του ακτές; ή στις βόρειες; 

Εσείς εάν είστε ένας από αυτούς ποια απάντηση θα δίνατε;

Η αλήθεια βεβαίως είναι πως θα είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον η απάντησή σας εάν γνωρίζατε τα επιχειρήματα όλων των θεωριών  περί  Ομηρικής Ιθάκης, όπως προφανώς και της δικής μας που στηρίζει την θέση οτι το νησί της Κεφαλληνίας είναι στην πραγματικότητα η Ιθάκη της εποχής του Οδυσσέα.

Τις δικές μας θέσεις που προσδιορίζουν το πως και το γιατί  το σημερινό νησί της Κεφαλληνίας στο σύνολό του είναι η Ομηρική Ιθάκη τις έχουμε ήδη αναλύσει  κατά την διάρκεια των τελευταίων 28 ετών μέσα από βιβλία, ανακοινώσεις, συνεντεύξεις κτλ και για το ευρύ αναγνωστικό κοινό με εκλαϊκευμένες αποσπασματικές δημοσιεύσεις μέσα από το Blog "Homer's Ithaca" στην Ελληνική και Αγγλική γλώσσα. 
(βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/)

Για την αναζήτηση των άλλων διαφορετικών απόψεων από τις δικές μας μπορείτε εύκολα να τις αναζητήσετε στο διαδίκτυο όπως πχ Ομηρικη Ιθάκη = Λευκάδα, Ομηρική Ιθάκη = Ιθάκη, Ομηρική Ιθάκη = χερσ. Παλικής,  Ομηρική Ιθάκη = χερσ. Ερύσσου ,  Ομηρική Ιθάκη = Κρανιά κτλ.
(Για λόγους αρχής δεν είναι σωστό να  πάρουμε την ευθύνη για να σας υποδείξουμε ποιες από αυτές πρέπει να διαβάσετε διότι είναι πάρα πολλές και σε μεγάλο βαθμό αντισυγκρουόμενες).

Τις περισσότερες από τις θεωρίες αυτές  θα τις βρείτε σε σχετική μας ανάρτηση που φέρει τον τίτλο: "Οι κυριότερες θεωρίες και μελέτες για την θέση της Ομηρικής Ιθάκης από την εποχή της Αναγέννησης μέχρι σήμερα".
(βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2014/08/where-on-earth-is-homers-ithaca.html)

Σας καλούμε λοιπόν σε μια κατά κάποιο τρόπο "συνδιάσκεψη" όπου εμείς θα παρουσιάσουμε όσο μπορούμε ποιο συνοπτικά την δική μας άποψη σε αντιπαραβολή με τις άλλες περιοχές που διεκδικούν την έδρα του μυκηναϊκού κέντρου της Ομηρικής Ιθάκης. Εσείς από την άλλη πλευρά με την δική σας κριτική σκέψη και αναλαμβάνοντας ενίοτε τον ρόλο του "δικηγόρου του διαβόλου" καλείστε να σχηματίσετε άποψη αφού πρώτα μελετήσετε με προσοχή και σε βάθος τις Ομηρικές αναφορές ούτως ώστε στο τέλος αυτής της ανάρτησης να μπορέσετε να δώσετε τις δικές σας απαντήσεις συμφωνώντας ή διαφωνώντας στα πλείστα όσα ερωτήματα θα έχουν τεθεί.
.

Γενική περιγραφή:

Είναι σε όλους γνωστό ότι ο εντοπισμός του άστεως της Ομηρικής (μυκηναϊκής) Ιθάκης όπου εκεί θα ήταν το μέγαρο, τα νεκροταφεία  και τα κτήρια της άρχουσας τάξης αποτελεί από την εποχή της αναζήτησής τους ένα από τα "ιερά δισκοπότηρα" της παγκόσμιας αρχαιολογίας.

Εκατοντάδες αρχαιολόγοι ερευνητές και ιστοριοδίφες δαπάνησαν τεράστια ενέργεια χρήματα και χρόνο για τον εντοπισμό τους σε όλες τις πιθανές θέσεις στον χώρο του Ιονίου και βεβαίως στο νησί της Κεφαλληνίας για το οποίο οι σχετικές μας μελέτες έχουν προσδιορίσει ότι ήταν η Ιθάκη της εποχής του Οδυσσέα.

Σύμφωνα με τα πορίσματα αυτών των μελετών, μερικά από τα οποία σε εκλαϊκευμένη μορφή δημοσιεύθηκαν στο Blog "Homer's Ithaca" (Βλέπε :http://homericithaca.blogspot.gr/), η Ομηρική (μυκηναϊκή) Ιθάκη δεν ήταν ούτε η σημερινή Λευκάδα, ούτε η σημερινή Ιθάκη, ούτε κάποιο τμήμα της νήσου Κεφαλληνίας όπως πολλές θεωρίες έχουν αναδείξει.

Η λεγόμενη Ομηρική Ιθάκη σύμφωνα με τα πορίσματα των δικών μας ερευνών τα οποία μπορείτε να τα μελετήσετε σε  μια προγενέστερη ανάρτηση  ήταν όλη η Κεφαλληνία στο σύνολό της που ξεχωρίζει από κάθε άλλο νησί του Ιονίου, έχοντας ως σύμβολό της το καμάρι των Κεφαλλήνων, αλλά και του Οδυσσέα, τον μεγαλοπρεπή, δασοσκέπαστο και  θεϊκό Αίνο, το αποκαλούμενο και "Μεγάλο βουνό".
(βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2017/11/blog-post_10.html),

Είναι εκείνο το περίφημο αριπρεπές και κατάφυτο νήριτον όρος που σύμφωνα με τον Όμηρο η θέα του ήταν ευδιάκριτη κάτω από το ακρωτήριο Φεές (σημ Κατάκολο) της Πελοποννήσου το οποίο επικαλέστηκε ο Οδυσσέας, αλλά και η θεά Αθηνά, ως το πλέον αναγνωρίσιμο τοπόσημο της πατρίδας του. 
(βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2016/01/blog-post_14.html).

Η θέα του οξυκόρυφου Αίνου της Κεφαλληνίας από το ξενοδοχείο Grecotel της Κυλλήνης (δυτική Πελοπόννησος) μετά την δύση του ηλίου, στο βάθος δεξιά μόλις και αχνοφαίνονται τα βουνά της Ιθάκης.Από αυτήν την θέση σύμφωνα με τον Ομηρικό ύμνο «εις Απόλλωνα Πύθιο» οι ναυτικοί έβλεπαν το απόκρημνο όρος της Ιθάκης. Εύκολο είναι να διαπιστώσει κανείς ότι από αυτήν την θέση το απόκρημνο όρος  που φαίνεται είναι μόνο ο Αίνος της Κεφαλληνίας. Τα βουνά της σημερινής Ιθάκης μόλις και διακρίνονται (αχνοφαίνονται) στο δεξιό άκρο της φωτογραφίας. Δεν υπάρχει  λοιπόν καμία αμφιβολία ότι το «σφιν ὑπὲκ νεφέων Ἰθάκης τ' ὄρος αἰπὺ πέφαντο»  δεν ήταν άλλο παρά ο σημερινός Αίνος της Κεφαλληνίας  (Φωτ.Panoramio google “Sunset on Grecotel”, by Senseo)

• Που όμως ήταν το άστυ (οικιστικό κέντρο - μέγαρο του άνακτα - νεκρόπολη);
• ήταν στα δυτικά του νησιού; στα βόρεια; στα ανατολικά του; στο κέντρο του; ή στα νότια; 

Η δική μας λοιπόν θέση είναι οτι ο γεωγραφικός προσδιορισμός της  θέσης του άστεως της Ομηρικής Ιθάκης, πέραν των άλλων, αποκαλύπτεται με πολύ ξεκάθαρο τρόπο μέσα από τις περιγραφές των ταξιδιών του Τηλέμαχου  προς και από την Πύλο για την Ιθάκη.

Όταν το πλοίο του Τηλέμαχου επιστρέφει από την Πύλο για την Ιθάκη (σημ. Κεφαλληνία). φτάνοντας την νύχτα στις αρχαίες Φεές (το σημερινό Κατάκολο) και έχοντας βάλει πλώρη προς τις Θοές νήσους (Οξείες), είναι φανερό ότι αρμενίζει κάτω από τις νοτιοανατολικές ακτές της Κεφαλληνίας και απέναντι από τις βορειοδυτικές ακτές της Πελοποννήσου (κάπου έξω από τις ακτές της Κυλλήνης) με προορισμό  να αράξει κατ' εντολή της θεάς Αθηνάς στην πρώτη – (νοτιότερη) ακτή του νησιού. (βλέπε: http://homericithaca.blogspot.gr/2017/01/1.html)

         
          ἡ δὲ Φεὰς ἐπέβαλλεν ἐπειγομένη Διὸς οὔρῳ,
          ἠδὲ παρ' Ἤλιδα δῖαν, ὅθι κρατέουσιν Ἐπειοί.
          ἔνθεν δ' αὖ νήσοισιν ἐπιπροέηκε θοῇσιν,
          ὁρμαίνων, ἤ κεν θάνατον φύγοι ἦ κεν ἁλοίη. (Οδ.ο 297-300)

          ακολούθως (το καράβι) σπρωγμένο από  ευνοϊκό άνεμο του Δία πέρασε από στις Φεές  
          και από την Ήλιδα  που την εξουσιάζουν οι Επειοί 
          και κείθε έβαλε πλώρη προς τα νησιά των Θοών  (σημερινές Οξειές)
          κι αν θα σωθεί λογάριαζε στο νου του ή θα χανόταν. 
          ....................................................................................

          αὐτὰρ ἐπὴν πρώτην ἀκτὴν Ἰθάκης ἀφίκηαι,
          νῆα μὲν ἐς πόλιν ὀτρῦναι καὶ πάντας ἑταίρους,
          αὐτὸς δὲ πρώτιστα συβώτην εἰσαφικέσθαι,
          ὅς τοι ὑῶν ἐπίουρος, ὁμῶς δέ τοι ἤπια οἶδεν.           (Οδ.ο 33-39)

          Κι όταν στο Θιάκι φτάσεις πια, στο πρώτο του ακρογιάλι,
          στείλε με τους συντρόφους σου στη χώρα το καράβι
          και πάνε το χοιροβοσκό να πρωτοβρείς στη μάντρα,
          που στα θρεφτά σου επιστατεί και σε πονά η καρδιά του.  (Οδ.ο 33-39)

Χάρτης της δυτικής Ελλάδος που καταγράφει το νησιωτικό βασίλειο του Οδυσσέα όπως επίσης τις αρχαίες Φεές (Κατάκολο) καθώς επίσης και την πρώτη ακτή, την νοτιότερη της Κεφαλληνίας με το τοπωνύμιον Σκάλα.  Σε αυτό τον θαλάσσιο περιβάλλον ταξίδεψε το πλοίο του Τηλέμαχου από και προς Πύλο και Ιθάκη.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν την συζήτηση σε μια προσπάθεια να βάλουμε το δάκτυλό μας επί τον τύπον των ήλων. 

Ερώτημα:

• Είναι σωστό ή λάθος ότι η "πρώτη ακτή" κάθε νησιού που συναντά ένα πλοίο ερχόμενο με πορεία από τα νοτιοανατολικά δεν μπορεί να είναι ούτε στις βόρειες ούτε στις δυτικές ακτές του, αλλά στο πρώτο - νοτιότερο σκάλωμα (αραξοβόλι) του νησιού από την πλευρά του νότου; 

Εμείς λέμε οτι ανεξάρτητα σε ποιο νησί μπορεί να πιστεύει ο καθένας μας οτι ήταν η Ομηρική Ιθάκη η θέση της πρώτης ακτής από την πλευρά του νότου είναι εκ των πραγμάτων πολύ συγκεκριμένη.

Για την περίπτωση της νήσου Κεφαλληνίας τα πράγματα είναι εντελώς ξεκάθαρα.. Η πρώτη, δηλαδή η νοτιότερη (έσχατη) ακτή της σημερινής νήσου Κεφαλληνίας, (της τότε Ομηρικής Ιθάκης), για όσους γνωρίζουν την γεωμορφολογία του νησιού αναμφισβήτητα ξέρουν ότι είναι η παραλιακή ζώνη πέριξ του οικισμού της νέας Σκάλας που έχει ως απώτατο (έσχατο) άκρο της το ακρωτήριο Μούντα.

Πανοραμική αεροφωτογραφία της παραλίας της Σκάλας.
Αυτή είναι η πρώτη, νοτιότερη  και πλησιέστερη ακτή της νήσου Κεφαλληνίας  με τις ακτές της Πελοποννήσου.
(photo : www.tripinview.com) https://www.tripinview.com/el?path=home

[σημείωση 1: Οι υποστηρικτές των θεωριών ότι η Ομηρική Ιθάκη βρίσκεται στην χερσόνησο της Παλικής ή στην βόρειο Κεφαλληνία κατά την δική μας άποψη πρέπει να μας απαντήσουν με πειστικό τρόπο για αυτήν την πολύ βασική αναφορά η οποία είναι "ο μίτος της Αριάδνης" για την επαλήθευση της Ομηρικής τοπογραφίας]

[σημείωση 2: Για όσους βρίσκουν δυσκολία να ερμηνεύσουν την διασύνδεση της πορείας του πλοίου του Τηλέμαχου με τα νησιά των Θοών (Οξειές) ενώ έχει εντολή από την θεά Αθηνά να κατευθυνθεί  προς την πρώτη ακτή της Ιθάκης ( σημ. Κεφαλληνίας) τους συνιστούμε να διαβάσουν την ανάρτηση: "Η Αστερίδα το νησί φάντασμα της Ομηρικής τοπογραφίας" (βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2017/10/blog-post_15.html) Εκεί πέραν των άλλων θα πληροφορηθούν το πως και το γιατί αυτό το νησί είχε αυτόν τον τόσο καθοριστικό ρόλο στην αφήγηση του άλλοτε ανεξάρτητου έπους της "Τηλεμάχειας" πριν ενσωματωθεί μαζί με την "Φαιακίδα" και την "Νέκυια" και αποτελέσουν από κοινού το ενιαίο έπος της "Οδύσσειας"]

Χάρτης  του Roux (1747 ) που αναφέρει το τοπωνύμιο Σκάλα (C. Scala) στην νότιο Κεφαλληνία ως έναν από τους πλέον σημαντικούς τόπους για την ναυσιπλοΐα εκείνης της εποχής. (Από τη Συλλογή Φώτη Κρεμμύδα)

Άρα σύμφωνα με την τοπογραφία του έπους ξέρουμε με μαθηματική ακρίβεια σε ποιο σημείο του νησιού  κατευθύνεται ο Τηλέμαχος για να αράξει το πλοίο του.

Από εκεί σύμφωνα με τις περιγραφές θα φτάσει μετά από μια σύντομη πεζοπορία στην περιοχή "Κόρακος πέτρη" και ακολούθως από εκεί στα ανάκτορά του τα οποία ήταν στην ίδια ευρύτερη περιοχή που ήταν και η "πρώτη ακτή".  (βλέπε http://homericithaca.blogspot.gr/2017/01/1.html).

Σύμφωνα λοιπόν με το σύνολο των περιγραφών του έπους που καταγράφουν την σχέση γειτνίασης της "πρώτης ακτής" με την περιοχή "Κόρακος πέτρη" και ακολούθως με το "άστυ", η λογική μας λέγει πως κάπου στα νοτιοανατολικά παράλια της σημερινής νήσου Κεφαλληνίας  και όχι μακριά από την πρώτη ακτή, δηλαδή από την ακτή της σημερινής Σκάλας, πρέπει να ήταν χωροθετημένο και το κέντρο διοίκησης (άστυ) της Ομηρικής Ιθάκης.

Ξεκινώντας με αυτή την πολύ βασική επισήμανση, έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε στην συνέχεια εάν η πληροφορία αυτή επιβεβαιώνεται και από το σύνολο των άλλων πληροφοριών που καταγράφονται στο έπος που έχουν σχέση με την θέση του διοικητικού κέντρου της επικράτειας του Οδυσσέα.

Για να δούμε λοιπόν τι πληροφόρηση μας μεταφέρουν; μας επιβεβαιώνουν το προφανές ή ενδεχομένως καταγράφουν κάτι διαφορετικό;

Τα κορυφαία τοπόσημα  της Ομηρικής τοπογραφίας που έχουν σχέση με την θέση του άστεως

Η περιοχή αυτή, σύμφωνα με τα συμφραζόμενα των ομηρικών κειμένων ήταν στην νοτιοανατολική της πλευρά, πλησίον της «πρώτης» από την κατεύθυνση του νότου και «εσχατιής» (ακροτελεύτιας) ακτής, δηλαδή της νοτιότερης  ακτής του νησιού (περιοχή Σκάλας- Πόρου) (Oδ. ξ 96 -108),(Οδ.ο 33-39). 

Στην περιοχή αυτή ως γνωστόν κατευθύνθηκε εκτός από τον Τηλέμαχο και ο Οδυσσέας κατ' εντολή της θεάς Αθηνάς προκειμένου να συναντήσει τον γιο του που θα επέστρεφε με το πλοίο του από την Πύλο ξεκινώντας από το "σπήλαιο των Νυμφών" μια πεζοπορία πολλών ωρών μέχρι να φτάσει σε αυτήν την περιοχή. (βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2017/01/1.html)

Στην συγκεκριμένη αυτή περιοχή βρισκόταν η τοποθεσία «Κόρακος πέτρη», με την αρδευτική πηγή την «Αρέθουσα», όπου εκεί είχε τα χοιροστάσιά του ο Εύμαιος. (οδ.ν 405-410).
(βλέπε:  (http://homericithaca.blogspot.gr/2017/01/1.html)

Σχετικά κοντά σε αυτήν την ακτή βρισκόταν το άστυ της Ομηρικής Ιθάκης που είχε ως λιμάνι του τον "λιμένα του Ρείθρου" πάνω από τον οποίο υψωνόταν ο αποκαλούμενος "Ερμαίος Λόφος".
(βλέπε:(http://homericithaca.blogspot.gr/2017/05/2.html)

Τα αποδεικτικά στοιχεία της Ομηρικής τοπογραφίας έτσι όπως καταγράφονται στο έπος της Οδύσσειας που επιβεβαιώνουν ότι: το κέντρο της Ομηρικής Ιθάκης είναι στην Ν.Α Κεφαλληνία

Επιβεβαίωση 1η

Δύο από τα κορυφαία τοπόσημα της Ομηρικής Ιθάκης που στην θέα του η θεά Αθηνά κάλεσε τον Οδυσσέα να αναγνωρίσει την πατρίδα του ήταν το δασωμένο, αριπρεπές και νήριτον όρος της Ιθάκης και εκείνο το περίφημο σπήλαιο των Νυμφών, το αφιερωμένο στις νύμφες των νερών, τις Νηιάδες, γεμάτο τρεχούμενα νερά, θολωτό και σκοτεινό στο βάθος, με σταλακτίτες, με χρώματα αλιπόρφυρα, με δυνατότητα εισόδου των ανθρώπων μόνο στο βόρειο τμήμα του και που.... - για δώσετε λίγο προσοχή - "ἔνθα δ᾽ ἔπειτα τιθαιβώσσουσι μέλισσαι."Δηλαδή το σπήλαιο αυτό περιγράφεται ότι ήταν η κατοικία των Μελισσών (ψυχών).
(βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2016/01/blog-post_10.html)

Μελισσάνη : Το περίφημο , λατρευτικό  και "θαύμα ιδέσθαι"   σπήλαιο των Νυμφών Ναϊάδων  στην θέα του οποίου ο Οδυσσέας αναγνώρισε  οτι είχε επιστρέψει σίγουρα στην πατρίδα του. Το σπήλαιο αυτό  σύμφωνα με το Όμηρο ήταν η κατοικία των "Μελισσών"  (ψυχών). Από το σπήλαιο αυτό ξεκίνησε την πεζοπορία του ο Οδυσσέας για τις νότιες ακτές του νησιού προκειμένου να συναντήσει τον πιστό  χοιροβοσκό του  τον Εύμαιο στην περιοχή  "Κόρακος πέτρη" 

Ερώτημα:

• Μήπως αυτή η περιγραφή σας θυμίζει το ομώνυμο λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης;  
• και εάν όντως η περιγραφή αυτή έχει σχέση με το περίφημο εκείνο "θαύμα ιδέσθαι" σπήλαιο της Ομηρικής Ιθάκης μήπως τότε είχε νόημα το γιατί το Ομηρικό κείμενο περιγράφει τον Οδυσσέα ξεκινώντας από εκεί τις πρωινές ώρες και περπατώντας μέσα από δασωμένες βουνοκορφές να φτάνει το απομεσήμερο μετά από αρκετές ώρες πεζοπορίας  στα νότια του νησιού σε μια περιοχή που ονομαζόταν "Κόρακος πέτρη";
• μήπως αυτή η περιοχή έχει σχέση  με την ομώνυμη περιοχή "των Κορωνών" [ΚΟΡΩΝΟΙ] δηλαδή την περιοχή των Κοράκων στην Ν.Α Κεφαλληνία που κατά διαβολική συγκυρία ονοματίζει αυτήν ακριβώς την περιοχή μέχρι σήμερα; 
• ( βλέπε λεξικό: Κόραξ-Κορώνη-Κουρούνα- Κορωνίς) 
• Όλες αυτές οι συγκυρίες λέτε να είναι εντελώς τυχαίες; 

Η Κορακόπετρα στην περιοχή των Κορωνών.

Εμείς λέμε οτι δεν είναι καθόλου τυχαίες, αλλά περιγράφουν ένα υπαρκτό τοπίο με κορυφαία τοπόσημα - ομιλούσες εικόνες - όπου αφενός μεν φωτογραφίζουν και αναδεικνύουν ένα από τα πλέον αναγνωριστικά σημάδια της τότε Ιθάκης και τώρα Κεφαλληνίας, δηλαδή το λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης και αφετέρου την ευρύτερη περιοχή πέριξ του άστεως στην θέση  κόρακος πέτρη  η οποία καταγράφεται να είναι σε αρκετά μεγάλη απόσταση από το σπήλαιο των Νυμφών, που όντως είναι η ομώνυμη περιοχή των Κορωνών, (δηλαδή των Κοράκων). Η περιοχή αυτή που βρίσκεται κοντά στην πρώτη ακτή της Σκάλας  στο νοτιοανατολικό άκρο της νήσου Κεφαλληνίας έλκει την ονομασία της και έχει ως σημείο αναφοράς έναν τεράστιο εντυπωσιακό ρηγματωμένο βράχο που ονομάζεται ακόμη μέχρι και σήμερα "η Κορακόπετρα" επειδή εκεί έχουν τις φωλιές τους τα Κοράκια. 
(βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2016/01/blog-post.html)

Απόσπασμα από τον χάρτη της νήσου  Κεφαλληνίας του Αντ. Μηλιαράκη (1890) ,

Στον χάρτη αυτόν καταγράφεται  η περιοχή των Κορωνών (ΚΟΡΩΝΟΙ ) με το ακρωτήριο Κάπρος ( =αρσενικός χοίρος) η  περιοχή ΣΚΑΛΑ, και το ακρωτήριο Μούντα. Πάνω ακριβώς από λιμάνι του Πόρου καταγράφονται τα αρχαία ερείπια του επίνειου των Προνναίων.

Επιβεβαίωση 2η

Σύμφωνα με τις περιγραφές του έπους, ο Εύμαιος από την τοποθεσία Κόρακος πέτρη που ήταν πλησίον της πρώτης άκτής έδειξε  στον Οδυσσέα τα κοπάδια του που έβοσκαν σε αυτήν την ακροτελεύτια  ακτή της Ιθάκης, την εσχατιή όπως την αποκαλεί, όπως επίσης και στις απέναντι της Ιθάκης ηπειρωτικές ακτές,  (περιοχής του Αχελώου και στις αντιπέραια της Ιθάκης ακτές στην βορειοδυτική  Ήλιδα (σημ. Κυλλήνη). (οδ. ξ 96 -108).

ἦ γάρ οἱ ζωή γ᾽ ἦν ἄσπετος· οὔ τινι τόσση

ἀνδρῶν ἡρώων, οὔτ᾽ ἠπείροιο μελαίνης

οὔτ᾽ αὐτῆς Ἰθάκης· οὐδὲ ξυνεείκοσι φωτῶν

ἔστ᾽ ἄφενος τοσσοῦτον· ἐγὼ δέ κέ τοι καταλέξω.

δώδεκ᾽ ἐν ἠπείρῳ ἀγέλαι· τόσα πώεα οἰῶν,                                                                    

τόσσα συῶν συβόσια, τόσ᾽ αἰπόλια πλατέ᾽ αἰγῶν

βόσκουσι ξεῖνοί τε καὶ αὐτοῦ βώτορες ἄνδρες.

ἐνθάδε δ᾽ αἰπόλια πλατέ᾽ αἰγῶν ἕνδεκα πάντα

ἐσχατιῇ βόσκοντ᾽, ἐπὶ δ᾽ ἀνέρες ἐσθλοὶ ὄρονται.

τῶν αἰεί σφιν ἕκαστος ἐπ᾽ ἤματι μῆλον ἀγινεῖ,                                                                 

ζατρεφέων αἰγῶν ὅς τις φαίνηται ἄριστος.

αὐτὰρ ἐγὼ σῦς τάσδε φυλάσσω τε ῥύομαί τε,

            καί σφι συῶν τὸν ἄριστον ἐῢ κρίνας ἀποπέμπω."         (οδ. ξ 96 -108)

Γιατί πραγματικά αυτός (ο Οδυσσέας) είχε μεγάλη περιουσία. Σε κανέναν από τους ήρωες άντρες (δεν υπήρχε τόσο μεγάλη περιουσία) ούτε στην σκοτεινή ξηρά (ηπειρωτικές περιοχές)  ούτε στην ίδια την Ιθάκη. Ούτε είκοσι άντρες μαζί έχουν τόσο μεγάλα πλούτη. Κι εγώ δεν μπορώ να σου τη μετρήσω. Αντίκρυ στην ηπειρωτική στεριά υπάρχουν δώδεκα κοπάδια βοδιών. Άλλα τόσα μεγάλα κοπάδια προβάτων, άλλα τόσα χοίρων, άλλα τόσα μεγάλα κοπάδια γιδιών τα βόσκουν εκεί πέρα άντρες ξένοι με μισθό και βοσκοί δικοί μας. Εδώ (στην Ιθάκη) σε αυτήν εδώ την έσχατη άκρη της υπάρχουν έντεκα μεγάλα κοπάδια γιδιών, όλα πολυάριθμα, τα οποία επιβλέπουν άντρες πιστοί. Από αυτούς ο καθένας συνεχώς κάθε μέρα φέρνει στους μνηστήρες ένα σφάγιο από τους καλοθρεμμένους τράγους. Κι εγώ πάλι βόσκω και φυλάω αυτούς εδώ τους χοίρους και διαλέγω το ποιο καλό απ’όλα και τους το στέλνω.

• Από ποιο λοιπόν σημείο είχε κάποιος την δυνατότητα της  οπτικής επαφής με τις απέναντι από τις τότε Ομηρικής Ιθάκης στεριανές (Ηπειρωτικές) ακτές της Αιτωλίας και της βορειοδυτικής Πελοποννήσου.(Κυλλήνης) για να περιγράψει τις κοπές των ζώων που συντηρούσαν σε αυτές στις περιοχές; 

• από το νησί της Λευκάδας; 
• από το νησί της Ιθάκης; 
• από την χερσόνησο της Παλικής; 
• από την χερσόνησο της Ερύσσου; 
• από την περιοχή της αρχαίας Κράνης; 
• ή μήπως από την έσχατιή ακτή της νοτιοανατολικής πλευράς της νήσου Κεφαλληνίας;

Δορυφορική λήψη των νησιών του Ιονίου που καταγράφει την γειτνίαση της Ν.Α Κεφαλληνίας (Ομηρικής Ιθάκης) με την Αρχαία  Ήλιδα (Αντιπέραια)  και την Ήπειρο (Αιτωλοακαρνανία).

Προφανώς από την  εσχατιή ακτή της νοτιοανατολικής πλευράς της νήσου Κεφαλληνίας δηλαδή από την περιοχή των Κορωνών. Η πληροφορία αυτή μας επιβεβαιώνει ότι η περιοχή αυτή ήταν όντως στα νοτιοανατολικά του νησιού και όχι κάπου αλλού, (Λευκάδα, Ιθάκη Παλική, Έρυσσος), διότι μόνο από αυτήν την γεωγραφική θέση, την εσχατιή ακτή, είχαν την δυνατότητα της οπτικής επαφής με τις απέναντι από την τότε Ιθάκη στεριανές (Ηπειρωτικές) ακτές της Αιτωλίας και κυρίως της βορειοδυτικής Πελοποννήσου.(Ηλιδας -Κυλλήνης) που αποδεδειγμένα καταγράφεται στο έπος ότι κυρίως εκεί συντηρούσαν κοπές ζώων με βόδια και άλογα.  (Βλέπε επόμενη επιβεβαίωση)

Επιβεβαίωση 3η

Η περιοχή αυτή περιγράφεται στην Οδύσσεια ότι είχε καθημερινές, στενές και οργανωμένες θαλάσσιες μεταφορές και επαφές με την Ήλιδα (την σημερινή περιοχή της Κυλλήνης), όπως και με τις απέναντι ακτές στις εκβολές του Αχελώου. Την εργασία αυτήν την εκτελούσαν "επαγγελματικά" ως φαίνεται οι αποκαλούμενοι από τότε "πορθμῆες" που μετέφεραν ανθρώπους και ζώα από και προς τις απέναντι ακτές. 

              τοῖσι δ᾽ ἐπὶ τρίτος ἦλθε Φιλοίτιος, ὄρχαμος ἀνδρῶν,
              βοῦν στεῖραν μνηστῆρσιν ἄγων καὶ πίονας αἶγας.
              πορθμῆες δ᾽ ἄρα τούς γε διήγαγον, οἵ τε καὶ ἄλλους
              ἀνθρώπους πέμπουσιν, ὅτις σφέας εἰσαφίκηται.          (Οδ. υ 185-188)
                     
              Κατόπιν τρίτος ήρθε σ’αυτούς ο Φιλίτιος, ο αρχηγός των βοσκών,
              μεταφέροντας για τους μνηστήρες στείρα αγελάδα και παχιές αίγες.
              Λεμβούχοι (πορθμῆες) τους πέρασαν πέρα, οι οποίοι και τους άλλους
              ανθρώπους περνάνε, όποιος έφτανε σ΄αυτούς

Σύμφωνα με τις πληροφορίες του έπους οι Ιθακήσιοι φαίνεται να διατηρούσαν κοπάδια με ζώα σε αυτές τις ακτές και μεταξύ αυτών και ο Οδυσσέας τα οποία μετέφεραν στην Ιθάκη με πλοιάρια. 

                          
             "Ἀντίνο᾽, ἦ ῥά τι ἴδμεν ἐνὶ φρεσίν, ἦε καὶ οὐκί, 
               ὁππότε Τηλέμαχος νεῖτ᾽ ἐκ Πύλου ἠμαθόεντος; 
               νῆά μοι οἴχετ᾽ ἄγων· ἐμὲ δὲ χρεὼ γίγνεται αὐτῆς 
              Ἤλιδ᾽ ἐς εὐρύχορον διαβήμεναι, ἔνθα μοι ἵπποι 
               δώδεκα θήλειαι, ὑπὸ δ᾽ ἡμίονοι ταλαεργοὶ 
               ἀδμῆτες· τῶν κέν τιν᾽ ἐλασσάμενος δαμασαίμην."   (οδ. δ 632-637) 

               Αντίνοε ξέρουμε άραγε , ή μήπως όχι 
               πότε ο Τηλέμαχος επιστρέφει από την αμμουδερή Πύλο; 
               Μου πήρε το καράβι και έφυγε και τώρα το έχω ανάγκη 
               ήθελα να περάσω απέναντι στην πεδινή Ήλιδα εκεί που βόσκουν, 
               δώδεκα φοράδες και αδάμαστα καματερά μουλάρια, 
               ένα έλεγα να το έφερνα για να το βάλω στο ζυγό. 

Επίσης ο Πρόκλος στο έργο του Τηλεγονία  γράφει:

Οι μνήστορες υπό των προσηκόντων θάπτονται.και Οδυσσεύς θύσας νύμφαις εις Ήλιν αποπλεί  επισκεψόμενος τα βουκόλια, και ξενίζεται παρά Πολυξένω, 

Οι μνηστήρες θάβονται από τους συγγενείς τους και ό Οδυσσέας αφού έκανε θυσίες στις Νύμφες  αποπλέει για την Ήλιδα προκειμένου να επισκεφθεί τα βουστάσια του και φιλοξενείται από τον Πολύξενο 
                                                     [Procli Excerpta ex Cycli Epici Capminibus, VI Τηλεγονία σελ.246]

• Ποια  λοιπόν περιοχή ή νησί βρίσκεται κοντύτερα με τις ακτές της Ήλιδας (την σημερινή Κυλλήνη) για να έχουν αυτήν την τόσο στενή σχέση και την δυνατότητα της εύκολης επικοινωνίας και της εποπτείας κοπών με ζώα σε αυτήν την συγκεκριμένη περιοχή; 

• είναι το νησί της Λευκάδας; 
• είναι το νησί της Ιθάκης; 
• είναι η χερσόνησος της Παλικής; 
• είναι η χερσόνησος της Ερύσσου; 
• είναι η περιοχή της αρχαίας Κράνης; 
• ή μήπως είναι η νοτιοανατολική πλευρά της νήσου Κεφαλληνίας;

Χάρτης της Δυτικής Ελλάδος που καταγράφει και συγκρίνει το μέγεθος των αποστάσεων που απέχουν τα νησιά Λευκάδα Ιθάκη και Κεφαλληνία με τις ακτές της Ήλιδας. Η εικόνα καταγράφει με τον πλέον ευκρινή τρόπο το συντριπτικό πλεονέκτημα που είχαν οι ακτές της  Ν.Α Κεφαλληνίας για στενές και γρήγορες επαφές με την περιοχή της Ήλιδας  έναντι των άλλων περιοχών και των γειτονικών νησιών. 

Αδιαμφισβήτητα  είναι  η  Νοτιοανατολική πλευρά της Κεφαλληνίας η οποία διατηρεί αυτήν την σχέση από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι και σήμερα με το λιμάνι του Πόρου και το λιμάνι της Κυλλήνης να αποτελούν τις κεντρικές πύλες για την συντομότερη θαλάσσια διασύνδεση του νησιού με την Πελοπόννησο. Η συγκεκριμένη πορθμιακή διασύνδεση Πόρου - Κυλλήνης επιβεβαιώνει με τον πλέον πανηγυρικό τρόπο την τότε και την σημερινή πραγματικότητα.

Επιβεβαίωση 4η

Στο Έπος καταγράφεται επίσης ότι η συγκεκριμένη περιοχή της Ιθάκης προσέφερε σε κάποιον που ήθελε να δραπετεύσει τον συντομότερο δρόμο και  τόπο διαφυγής  προς τις ακτές της Ήλιδας και την Πύλο. Χαρακτηριστικό είναι εκείνο το εδάφιο της Οδύσσειας όταν ο Ευπείθης πατέρας του σκοτωμένου μνηστήρα Αντίνοου καλεί τους Ιθακησίους να κινηθούν γρήγορα πριν ξεφύγει ο Οδυσσέας και δραπετεύσει προς την Πύλο και την Ήλιδα, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυλλήνης.

            "ὦ φίλοι, ἦ μέγα ἔργον ἀνὴρ ὅδ᾽ ἐμήσατ᾽ Ἀχαιούς· 

            τοὺς μὲν σὺν νήεσσιν ἄγων πολέας τε καὶ ἐσθλοὺς 

            ὤλεσε μὲν νῆας γλαφυράς, ἀπὸ δ᾽ ὤλεσε λαούς· 

            τοὺς δ᾽ ἐλθὼν ἔκτεινε Κεφαλλήνων ὄχ᾽ ἀρίστους, 

            ἀλλ᾽ ἄγετε, πρὶν τοῦτον ἢ ἐς Πύλον ὦκα ἱκέσθαι 

            ἢ καὶ ἐς Ἤλιδα δῖαν, ὅθι κρατέουσιν Ἐπειοί, 

            ἴομεν· ἦ καὶ ἔπειτα κατηφέες ἐσσόμεθ᾽ αἰεί·      (οδ.ω 426-432) 

                                                              

            Φίλοι δείτε τι έργο φοβερό μελέτησε αυτός ο άνθρωπος σε βάρος των Αχαιών 

            Όσους με τα καράβια σήκωσε μαζί του άξιους και πολλούς 

            και τα καράβια αφάνισε κι εκείνους εξολόθρευσε. 

            Τώρα πίσω γυρίζοντας, τους πιο γενναίους θανάτωσε Κεφαλλήνες, 

            Αλλά σας λέω, κουνηθείτε, προτού αυτός ξεφύγει γρήγορα και πάει στην Πύλο 

            ή και στην θεία την Ήλιδα όπου την κατέχουν οι Επειοί. 

            Πάμε λοιπόν να του επιτεθούμε, αλλιώς για πάντα θα μας πνίξει η καταφρόνια 

• Ποια λοιπόν περιοχή ή νησί προσφέρει  τον πλησιέστερο και συντομότερο  δρόμο διαφυγής για την Πύλο και τις ακτές της  Ήλιδας (την σημερινή Κυλλήνη);

• είναι το νησί της Λευκάδας; 
• είναι το νησί της Ιθάκης; 
• είναι η χερσόνησος της Παλικής; 
• είναι η χερσόνησος της Ερύσσου;
• είναι η περιοχή της αρχαίας Κράνης;
• ή μήπως είναι το νοτιοανατολικό άκρο της νήσου Κεφαλληνίας;

Δορυφορική φωτογραφία των ακτών της βορειοδυτικής Ήλιδας με το σύγχρονο λιμάνι της Κυλλήνης, Σε αυτήν την πεδινή περιοχή η οποία βρίσκεται αντίπερα της ομηρικής Ιθάκης, (τα λεγόμενα  «αντιπέραια» από τον Ομηρο) επεκτείνετο το βασίλειο του Οδυσσέως  στην δυτική Πελοπόννησο.

Υπάρχει κάποιος που αμφιβάλει οτι το πλησιέστερο σημείο επαφής με την Ήλιδα (σημερινή περιοχή της Κυλλήνης)  είναι το  νοτιοανατολικό άκρο (τμήμα) της νήσου Κεφαλληνίας;

Ορθά λοιπόν κατά την άποψή μας το Ομηρικό κείμενο καταγράφει την Ήλιδα ότι ήταν ο πλησιέστερος δρόμος και τόπος διαφυγής, διότι όντως η Ήλιδα (σημ. Κυλλήνη) ήταν το πλησιέστερο σημείο διαφυγής σε σχέση με το Άστυ της Ομηρικής Ιθάκης που όπως όλα δείχνουν ήταν χωροθετημένο στην νοτιοανατολική  της πλευρά, ακριβώς απέναντι από τις ακτές της Ήλιδας.

Σημείωση :

• Εάν ήταν η Λευκάδα η Ομηρική Ιθάκη ή ακόμη και η σημερινή Ιθάκη εσείς τι λέτε θα θεωρούσαν την Ήλιδα ως τον πλησιέστερο τόπο για άμεση διαφυγή  ή τις περιοχές της σημερινής Αιτωλοακαρνανίας; 

Προφανώς λέμε εμείς και δεν θα θεωρούσαν την Ήλιδα που βρίσκονταν έξω από την περιοχή γειτνίασις τους ως τον προσφορότερο τόπο για μια άμεση διαφυγή, αλλά τις πλησιέστερες σε αυτούς ηπειρωτικές ακτές της σημερινής Αιτωλοακαρνανίας. 

Επιβεβαίωση 5η

Η περιοχή που είχε τα ανάκτορά του και την περιουσία του ο Οδυσσέας περιγράφεται στο έπος ότι ήταν ονομαστή διότι είχε δάση με κάθε λογής δένδρα και πολλές αρδευτικές πηγές με ποτιστικά αυλάκια  και εκ του γεγονότος αυτού η φήμη της  ήταν γνωστή μέχρι την Τροία.

           αἰεὶ δ᾽ ὄμβρος ἔχει τεθαλυῖά τ᾽ ἐέρση·
           αἰγίβοτος δ᾽ ἀγαθὴ καὶ βούβοτος· ἔστι μὲν ὕλη 
           παντοίη, ἐν δ᾽ ἀρδμοὶ ἐπηετανοὶ παρέασι.
           τῷ τοι, ξεῖν᾽, Ἰθάκης γε καὶ ἐς Τροίην ὄνομ᾽ ἵκει,
           τήν περ τηλοῦ φασὶν Ἀχαιΐδος ἔμμεναι αἴης."        (Οδ. ν 245-249)

           Βρέχει συχνά [στην Ιθάκη] και υπάρχει πολύ υγρασία στα χωράφια
           Είναι κατάλληλη για να βόσκουν γίδες και βόδια. Υπάρχουν σε αυτήν δάση 
           με κάθε λογής δένδρα και τρέχουν αστείρευτες πηγές με ποτιστικά αυλάκια
           Για αυτό ξένε το όνομα της Ιθάκης έχει φτάσει και μέχρι την Τροία, 
          για την οποία λένε ότι βρίσκεται μακριά από την χώρα των Αχαιών.  (Οδ. ν 245-249)

• Ποιο είναι λοιπόν εκείνο το νησί που έχει αυτά τα απέραντα δάση με κάθε λογής δένδρα και ιδιαίτερα εκείνο το τμήμα του νησιού που έχει παντού τρεχούμενες αρδευτικές πηγές για όλο τον χρόνο ποτίζοντας τα χωράφια τους οι γεωργοί με ποτιστικά αυλάκια; (βλέπε σε συνέχεια αυτής της πληροφορίας τα χιλιόμετρα από τα σημερινά τσιμενταύλακα που υπάρχουν παντού σε όλο το Ηρακλειο πεδίο για την άρδευση της συγκεκριμένης περιοχής) που για αυτόν τον λόγο ήταν ένας τόσο διάσημος τόπος που η φήμη του έφτανε μέχρι την Τροία;. 

• είναι η σημερινή Λευκάδα;
• είναι το άνυδρο νησί της σημερινής Ιθάκης;
• είναι η άνυδρη χερσόνησος της Ερύσσου; 
• είναι η χερσόνησος της Παλικής ;
• είναι η περιοχή της αρχαίας Κράνης;
• ή μήπως είναι η νοτιοανατολική Κεφαλληνία;

Φωτογραφία του Ηράκλειου πεδίου όπου δεσπόζουν οι δύο εξωποτάμιες λίμνες που τροφοδοτούνται ολοχρονίς με τα υπερχειλίζοντα ύδατα της βρύσης "Αμπελά".

Ο καταρράκτης της αρδευτικής πηγής «Ποτιστής» συνώνυμης και με το όνομα της πηγής Αρέθουσας που βρίσκεται στην τοποθεσία «Λανή Κάμπος» στις υπώρειες του λόφου Κόντυλας (Κορακόπετρας) κοντά στον οικισμό των Αννινάτων της περιοχής των Κορωνών. 

Αναμφισβήτητα είναι η νοτιοανατολική Κεφαλληνία, που τα δάση της ελάτης του Αίνου ήταν το κύριο σύμβολο της πόλης κράτους των Πρόννων, με τις αμέτρητες αστείρευτες αρδευτικές της πηγές και τα ποτιστικά αυλάκια που τροφοδοτούνται κυρίως από τις πηγές Κεφαλόβρυσο, παλαιάς Σκάλας, της Φουκαλίδας του "Ποτιστή", του Αμπελά, του Κάναλου, στο Κολοκάσι κτλ και βεβαίως από την κορυφαία πηγή την λίμνη «Μεγάλη Άκωλη» που παράγει ολοχρονικά τρεχούμενο νερό, που φτάνει να είναι στους καλοκαιρινούς μήνες πάνω από 500 κυβικά την ώρα αρδεύοντας με ποτιστικά αυλάκια (τσιμενταύλακα) [κάτι αντίστοιχο με τους περιγραφόμενους στο έπος "ἀρδμοὶ ἐπηετανοὶ παρέασι"] όλον τον κάμπο του Ηράκλειου πεδίου! Το Ομηρικό κείμενο μας μαρτυρά το σημείο της υπεροχής και της φήμης που έχαιρε το νησί της Ομηρικής Ιθάκης, δηλαδή η σημερινή Κεφαλληνία, λόγω των απέραντων δασών της και κυρίως της ελάτης. Τα δάση αυτά και η παραγόμενη ξυλεία για τις ανάγκες της ναυπήγησης πλοίων την είχαν καταστήσει ήδη από την Μυκηναϊκή εποχή έναν από τους πλέον φημισμένους τόπους. (βλέπε: Αρχαιολογικές μελέτες  Σπυρίδωνος Μαρινάτου) 

Ο ελατοσκέπεαστος Αίνος με τα απέραντα δάση του.
Το τότε νήριτον αριπρεπές και εινοσίφυλλον όρος της Ομηρικής Ιθάκης. Το κορυφαίο τοπόσημο αναγνώρισης της ταυτότητας  του νησιού σύμφωνα με το έπος της Οδύσσειας και το καμάρι του Οδυσσέα.
Φωτογραφία: Φανούρης Φραγκιάς 

Επιβεβαίωση 6η

Στα Ομηρικά έπη καταγράφεται μετ' επιτάσεως η ύπαρξη στην Ιθάκη ενός εντυπωσιακού και κατάφυτου "νήριτου" όρους που την καθιστούσε ορατή (ευδείελον)  από παντού, ακόμη και κάτω από το ακρωτήριο Φεές (το σημερινό Κατάκολο). Το Νήριτον όρος ήταν το κορυφαίο τοπόσημο της Ομηρικής Ιθάκης σύμφωνα με την θεά Αθηνά για την αναγνώρισή της, το σύμβολό της και το καμάρι του Οδυσσέα.
(βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2016/01/blog-post_14.html)

Η εντυπωσιακή θέα του Αίνου από τις δυτικές ακτές της Πελοποννήσου. Φωτογραφία: Παναγής Καβαλλιεράτος 

Δεν χρειάζεται να έχει κάποιος ιδιαίτερες ικανότητες για να καταλάβει ποιο είναι το όρος αυτό.  Προφανώς και είναι ο πανύψηλος και δασοσκεπής Αίνος της Κεφαλληνίας. Όλοι μας νομίζουμε ότι μπορούμε να αποδεχθούμε το προφανές. Εκείνο που δεν έχουμε κατά βάθος αποδεχθεί είναι ότι χωροταξικά ανήκει κυρίως την περιοχή των Πρόννων δηλαδή στην νοτιοανατολική Κεφαλληνία και βεβαίως λίγη σχέση έχει με την χερσόνησο της Παλικής ή της Ερύσσου πόσο μάλλον της σημερινής Ιθάκης ή ακόμη περισσότερο της Λευκάδος.


Επιβεβαίωση 7η 

Το λιμάνι του "ρείθρου"

Είναι εκείνο το τόσο ξεχωριστό τοπόσημο που από μόνο του αποτελεί την "λυδία λίθο" για την αποκωδικοποίησης της Ομηρικής τοπογραφίας και που σε οδηγεί κατευθείαν, ακόμη και με κλειστά μάτια, στο διοικητικό κέντρο του Άστεως της λεγόμενης Ομηρικής Ιθάκης.)
(Βλέπε :http://homericithaca.blogspot.gr/2017/05/2.html)

Ήταν το κεντρικό λιμάνι της πόλης, ο λεγόμενος "ημέτερος λιμένας" (Οδ. π 471-473), χωροθετημένος μέσα σε ένα ποτάμιο ρείθρο που χαρακτηρίζεται μάλιστα και "πολυβενθής" (Οδ.π 352) διότι προφανώς η θάλασσα εισχωρούσε βαθιά μέσα στην στεριά λόγω της ενσωμάτωσής της με τα ρέοντα ύδατα στις κοίτες (ρείθρα) ενός ποταμού.

      νηῦς δέ μοι ἥδ' ἕστηκεν ἐπ' ἀγροῦ νόσφι πόληος,
      ἐν λιμένι Ῥείθρῳ, ὑπὸ Νηΐῳ ὑλήεντι.     (Οδ. α, 186-187)

      Το πλοίο μου το έχω αράξει έξω από την πόλη,
      στο λιμάνι του Ρείθρου, παρά στο νήιον το δασωμένο ( το γεμάτο ξυλεία)
      [στο λιμάνι του ρείθρου, στο υπονήιον (στο καραβοστάσι) το γεμάτο ξυλεία]..


Η περιοχή που ήταν χωροθετημένο το "λιμάνι του Ρείθρου" όντως υπήρχε και υπάρχει και ήταν το εντυπωσιακό και πανέμορφο φαράγγι του Πόρου στα ρείθρα (στίς κοίτες) του οποίου κυλούσαν τα νερά του Βόχυνα, μια τοποθεσία που αποκαλείται ακόμη  και σήμερα Ράγια στην παραλιακή της ζώνη και Ρωγός στην ενδοχώρα ! [ ρείθρον - ράγια - ρωγός ]

Το ποτάμι του Βόχυνα που περνά μέσα από το εντυπωσιακό φαράγγι του Πόρου είναι ένα από τα πλέον εντυπωσιακά σε φυσική ομορφιά τοπία του νησιού (σύμφωνα με τον κορυφαίο γεωγράφο J. Partsch ίσως το ομορφότερο τοπίο όλης της νήσου Κεφαλληνίας !). Ήταν το άλλοτε λιμάνι της πάλαι ποτέ αρχαίας πόλης–κράτους των Πρόννων (Προνναίων) που είχε ως επίνειον της τον σημερινό Πόρο με λιμενικές και οχυρωματικές εγκαταστάσεις μέσα και δίπλα από τα ρείθρα του μεγαλύτερου ποταμού - χειμάρρου που υπάρχει στο νησί ο οποίος αποκαλείται στις μέρες μας Βόχυνας. 

Το αρχαίο αυτό ποτάμιο λιμάνι που βρισκόταν μέσα στο φαράγγι του Πόρου, εξακολουθούσε να ήταν σε χρήση ως χώρος ελλιμενισμού πλοιαρίων  μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. (Από το 1936 άρχισαν να μπαζώνονται οι κοίτες του και αργότερα τσιμεντοστρώθηκαν στο μεγαλύτερό τους μέρος για να προστατευθεί η περιοχή από την μάστιγα των κουνουπιών).

Βλέποντας κανείς την εικόνα του ποτάμιου λιμένα  (λιμένα του Ρείθρου) των Πρόννων τώρα γίνεται περισσότερο κατανοητό γιατί στο έπος χαρακτηρίζεται ο λιμένας αυτός με το επίθετο "πολυβενθής", διότι όπως και το συγκεκριμένο επίθετο μας μαρτυρεί ήταν εκείνο το λιμάνι που εισχωρούσε η θάλασσα βαθιά μέσα στην στεριά, λόγω της ενσωμάτωσής της με τα ρέοντα ύδατα στις κοίτες του ποταμού Βόχυνα. 
(Το επίθετο πολυβενθής είναι γνωστόν οτι δεν προσδιορίζει το βάθος των νερών αλλά το βάθος εισχώρησης των νερών μέσα στην στεριά).

Τα τσιμεντοστρωμένα ρείθρα και οι κοίτες του ποταμού Βόχυνα όπως είναι σήμερα, εκεί  που ήταν κάποτε το περίφημο "λιμάνι του Ρείθρου" του άστεως της Ομηρικής Ιθάκης. Φωτογραφία:  Μαρία Γκιάφη 

Μετά από αυτές τις αναφορές νομίζουμε πως έφτασε ή ώρα να απαντηθούν με ένα σωστό ή λάθος οι παρακάτω λογικές ερωτήσεις:

1. Είναι σωστό ή λάθος ότι εκείνο το νησί που έχει την δυνατότητα να συντηρεί καθημερινές και στενές σχέσεις με την Ήλιδα (την σημερινή περιοχή της Κυλλήνης) λόγω της γεωγραφικής του γειτνίασης είναι το νησί της σημερινής Κεφαλληνίας (Ν.Α τμήμα του) και μάλιστα κατά συντριπτικό τρόπο σε σχέση από κάθε άλλο νησί ή τόπο όπως την Λευκάδα, την σημερινή Ιθάκη ή την χερσόνησο Παλικής που διεκδικούν την θέση της Ομηρικής Ιθάκης; (Βλέπε σχετικούς χάρτες)
2. Είναι σωστό ή λάθος ότι η σημερινή Κεφαλληνία, (έτσι όπως ακριβώς περιγράφεται ότι ήταν το νησί της Ομηρικής Ιθάκης), είναι εκείνο το νησί που βρίσκεται περισσότερο από κάθε άλλο νησί εκτεθειμένο στην θαλάσσια περιοχή που δύει ο ήλιος, (προς ζόφον), ενώ παράλληλα και συνδυαστικά έχει "αμφί", δηλαδή ένθεν και ένθεν από αυτήν τα άλλα νησιά; (βλέπε: http://homericithaca.blogspot.gr/2017/11/blog-post_10.html)
3. Είναι σωστό ή λάθος ότι το νοτιοανατολικό τμήμα της νήσου Κεφαλληνίας είναι το  πλησιέστερο σημείο του νησιού με την Πελοπόννησο (Ήλιδα) και την περιοχή του Αχελώου;.(βλέπε σχετικούς χάρτες) 
4. Είναι σωστό ή λάθος οτι η πρώτη ακτή, δηλαδή η νοτιότερη ακτή της νήσου Κεφαλληνίας, δεν μπορεί να είναι άλλη παρά η παραλιακή ζώνη της Σκάλας;.                                                (βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2017/01/1.html)
5. Είναι σωστό ή λάθος ότι κοντά σε αυτήν την ακτή, σύμφωνα τις περιγραφές του έπους, φέρεται να ήταν ο χώρος που είχε τα κοπάδια του ο Εύμαιος και όχι πολύ μακριά από αυτόν τον χώρο  όπως καταγράφεται βρισκόταν το άστυ και τα ανάκτορα του Οδυσσέα;.                       (βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2017/01/1.html )
6. Είναι σωστό ή λάθος ότι στην νοτιοανατολική Κεφαλληνία συναντάμε τις περισσότερες αρδευτικές πηγές τρεχούμενου νερού από οποιαδήποτε άλλη περιοχή του νησιού;.                      (βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2017/05/2.html) 
7. Είναι σωστό ή λάθος ότι το Μεγάλο Βουνό, ο σημερινός Αίνος, το τότε Νήριτον όρος της Ομηρικής Ιθάκης, που η εντυπωσιακή του θέα ήταν ευδιάκριτη ακόμη και κάτω από το ακρωτήριο Φεές (Κατάκολο) της Πελοποννήσου, ήταν και είναι το κεντρικό της τοπόσημο και σημείο αναφοράς αυτής της περιοχής και όχι μόνον;    (βλέπε:http://homericithaca.blogspot.gr/2016/01/blog-post_14.html)
8. Είναι σωστό ή λάθος ότι σε απόσταση αρκετών ωρών πεζοπορίας, μακριά από την πρώτη ακτή (παραλία Σκάλας) και το άστυ βρίσκεται εκείνο το περίφημο λιμνοσπήλαιο των Νυμφών αφιερωμένο στις νύμφες των νερών τις Ναϊάδες όπου ήταν η κατοικία των Μελισσών; ( δηλαδή το σημερινό λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης).      (βλέπε: http://homericithaca.blogspot.gr/2016/01/blog-post_10.html)
9. Είναι σωστό ή λάθος οτι μέσα στις κοίτες του ποταμού - χειμάρρου του Βόχυνα μέσα στο φαράγγι του Πόρου συναντάμε εκείνο το περίφημο λιμάνι του Ρείθρου που ήταν μέσα στις κοίτες ενός ποταμού;     (βλέπε: http://homericithaca.blogspot.gr/2017/05/2.html)
10. Ειναι σωστό ή λάθος οτι περνώντας προς το εσωτερικό του νησιού μετά το λιμάνι του Ρείθρου στο φαράγγι του Πόρου συναντάμε όντως έναν μυκηναϊκό οικισμό στην τοποθεσία Ρίζα Τζαννάτων σε θέση και απόσταση  από το λιμάνι του Ρείθρου όπως ακριβώς περιγράφεται οτι ήταν χωροθετημένο το άστυ της Ομηρικής Ιθάκης και πάνω ακριβώς από αυτόν τον οικισμό υπάρχει μια λοφοσειρά, με την σημερινή ονομασία Πυροβούνι, (ο τότε Ερμαίος λόφος) για τον έλεγχο της ναυσιπλοΐας,  διάσπαρτος ακόμη μέχρι τις ημέρες μας με αρχαίες οχυρώσεις βίγλες (φρυκτωρίες)  και παρατηρητήρια;                                                        (βλέπε: http://homericithaca.blogspot.gr/2017/05/2.html)
11. Είναι σωστό ή λάθος πως για όλες αυτές τις ερωτήσεις, τόσο στο σύνολό τους αλλά και για μια προς μια ξεχωριστά, η συγκεκριμένη περιοχή ανταποκρίνεται με απόλυτη πιστότητα στις σχετικές αναφορές και ότι οι  άλλες περιοχές και νησιά δεν έχουν ούτε ένα στοιχείο υπεροχής ή επιχείρημα που θα μπορούσε να υπερισχύσει συγκρινόμενο μαζί της;  (Για το επιχείρημα των Λευκαδιστών που επικαλούνται τον στερεότυπο στίχο - λογοπαίγνιο οὐ μὲν γάρ τί σε πεζὸν ὀΐομαι ἐνθάδ΄ ἱκέσθαι βλέπε Υ.Γ 2 )

Εάν απαντήσουμε το προφανές, δηλαδή ότι η πρώτη ακτή από την πλευρά του νότου είναι η παραλιακή ζώνη της Σκάλας και ότι κοντά σε αυτήν την ακτή σύμφωνα με τις περιγραφές του έπους ήταν ο χώρος που είχε τα κοπάδια του ο Εύμαιος και όχι πολύ μακριά από αυτόν τον χώρο βρισκόταν το άστυ και τα ανάκτορα του Οδυσσέα έχοντας κοντά τους ένα ποταμίσιο λιμάνι που ήταν μέσα σε ένα φαράγγι, ότι η περιοχή αυτή είναι το πλησιέστερο σημείο επαφής με τις ακτές της Ήλιδας, ότι η περιοχή αυτή έχει τα περισσότερα τρεχούμενα νερά, ότι σε αυτήν την περιοχή υπάρχει εκείνο το περίφημο και δασοσκεπές όρος Νήριτον  (Αίνος) και αρκετά μακριά από το άστυ το θαύμα ιδέσθαι σπήλαιο των Νυμφών που ήταν η κατοικία των Μελισσών (η Μελισσάνη), τότε πρέπει να διερωτηθούμε...... τι είναι αυτό που μας κάνει να μην μπορούμε να συμβιβαστούμε με το προφανές και να συνεχίζουμε να ομφαλοσκοπούμε, όταν σε αυτήν ακριβώς την περιοχή η αρχαιολογική σκαπάνη σύμφωνα με τις δηλώσεις των αρχαιολόγων, σου λένε ότι συνάντησαν εκεί τα αποδεικτικά στοιχεία της ύπαρξης ενός σπουδαίου μυκηναϊκού κέντρου, (του μοναδικού μέχρι σήμερα στην δυτική νησιωτική Ελλάδα)  της εποχής του Οδυσσέα ;

Η δική μας εκτίμηση είναι ότι κυρίαρχο ρόλο παίζουν εδώ, εκτός από την επικρατούσα 'άποψη  που θέλει τα Ομηρικά κείμενα να είναι καθαρά μια ποιητική σύνθεση της πρώιμης αρχαϊκής περιόδου (η οποία  όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν δεν είναι και "υποχρεωμένη" σώνει και καλά να παραδίδει μαθήματα γεωγραφίας), τα περιοριστικά μας πιστεύω και σε μερικές περιπτώσεις οι διάφορες ιδεοληψίες μας, οι οποίες υποσυνείδητα μας καθοδηγούν και μας αποτρέπουν να δούμε με καθαρότητα πνεύματος και κριτική σκέψη όλα όσα εν προκειμένω τα συγκεκριμένα κείμενα, αλλά και τα αρχαιολογικά πειστήρια μας αποκαλύπτουν.

[Πολλά από αυτά τα ερωτηματικά θα είχαν ήδη απαντηθεί εάν η επιστημονική κοινότητα διέθετε περισσότερο χρόνο έρευνας για να διορθωθούν πολλές από τις στρεβλώσεις που έχουν δημιουργηθεί και να μπορέσουμε έτσι να  απαντήσουμε με πειστικό τρόπο εάν το Ομηρικά έπη είναι όντως προϊόν συνθέσεων της μυκηναϊκής περιόδου ή ένα προϊόν σύνθεσης των πρώιμων ιστορικών χρόνων (μια καταγραφή αναμνήσεων μια άλλης εποχής)  σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη].


Επαληθεύοντας την ορθότητα και την ρεαλιστικότητα της Ομηρικής τοπογραφίας με την τότε και την τωρινή  πραγματικότητα.

Εύλογα όμως θα μπορούσε κάποιος να διερωτηθεί εάν το προφανές των Ομηρικών περιγραφών συμβαδίζει και με την πραγματικότητα, δηλαδή εάν όντως το νοτιοανατολικό τμήμα της νήσου Κεφαλληνίας θα ήταν το ιδανικότερο σημείο για την χωροθέτηση του  άστεως της Ομηρικής Ιθάκης, όχι γιατί το έπος έτσι το καταγράφει, (ενδεχομένως θα έλεγε κάποιος "ποιητική αδεία"), αλλά γιατί η πραγματικότητα, δηλαδή η ίδια η ζωή θα το είχε εκ των πραγμάτων επιβάλει.

Για να απαντήσουμε σε αυτήν την υπόθεση θα σας καλέσουμε αμέσως τώρα να συμφωνήσετε ή να διαφωνήσετε σε μια σειρά λογικών επιχειρημάτων και υπαρκτών γεωγραφικών δεδομένων δείχνοντάς σας τον γεωγραφικό χάρτη που καταγράφει την θέση της τότε Ιθάκης, δηλαδή την σημερινή Κεφαλληνία,  και γύρω από αυτήν το σύνολο των νησιών και των χερσαίων κτήσεων που είχε το συγκεκριμένο νησιωτικό  βασίλειο, τόσο επί της Αιτωλίας,  όσο και επί της  βορειοδυτικής Πελοποννήσου και θα υποβάλουμε μερικές  «ρητορικές» ερωτήσεις.

Χάρτης που αριστερά καταγράφει το νησιωτικό βασίλειο του Οδυσσέα και δεξιά το βασίλειο αυτό σε σχέση με τα άλλα μυκηναϊκά κέντρα στην στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο

Ας υποθέσουμε πως δεν έχετε καμία γνώση για το που ήταν το κέντρο της Ομηρικής Ιθάκης, δεν είχατε διαβάσει ποτέ σας Όμηρο, ή για κάποιο λόγο δεν υπήρχαν καταγραμμένες στο έπος αυτές οι πληροφορίες και κάποιος σας έφερνε έναν χάρτη της Μυκηναϊκής Ελλάδος, όπου εκεί καταγράφεται το νησιωτικό βασίλειο του Οδυσσέα και όλα τα άλλα μυκηναϊκά κέντρα και σας ρωτούσε:

• Σε ποιο σημείο της νησιωτικής του επικράτειας σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της εποχής θεωρείτε εσείς ότι θα ήταν το πλέον πρόσφορο μέρος για να είχε επιλεγεί ως το διοικητικό κέντρο αυτού του νησιωτικού βασιλείου;

• Με άλλα λόγια, βλέποντας τον συγκεκριμένο χάρτη, ποιο νησί εκτιμάτε ότι θα ήταν ο ιδανικός τόπος για να είχε επιλεγεί από την τότε άρχουσα τάξη προκειμένου να εγκαταστήσει το διοικητικό της κέντρο, ούτως ώστε να μπορεί εύκολα να έχει άμεσες και ορατές επαφές με όλα τα νησιά και τις απέναντι στεριανές ακτές της επικράτειάς του, δηλαδή την περιοχή του Αχελώου και την βορειοδυτική Πελοπόννησο (Ήλιδα), αλλά επίσης  και με τα άλλα μεγάλα μυκηναϊκά κέντρα εκείνης της εποχής, τα οποία ήταν όλα χωροθετημένα απέναντι από τις ακτές της νοτιοανατολικής  Κεφαλληνίας:

• είναι το νησί της Λευκάδας; 
• είναι το νησί της Ιθάκης;
• είναι η χερσόνησος της Παλικής;
• είναι η χερσόνησος της Ερύσσου;
• είναι η περιοχή της αρχαίας Κράνης; 
•  ή μήπως είναι το Ν.Α τμήμα της νήσου Κεφαλληνίας;.  

Η απάντηση κατά την δική μας άποψη είναι πως όλα τα δεδομένα μας φωτογραφίζουν το νοτιοανατολικό τμήμα της νήσου Κεφαλληνίας που βρίσκεται στο πλέον κεντρικό σημείο όλου του νησιωτικού συμπλέγματος, (Λευκάδα- Ιθάκη Κεφαλληνία - Ζάκυνθος- Αχελώος - Κυλλήνη), απέναντι ακριβώς από όλα τα άλλα  μυκηναϊκά κέντρα που ήταν χωροθετημένα στην στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο. Θα ήταν  όντως μια σπάνια και μοναδική παραδοξότητα εάν θα βρίσκαμε ποτέ το τότε Μυκηναϊκό Κέντρο των Κεφαλλήνων να ήταν χωροθετημένο στην δύση, (βλέπε χερσόνησο Παλικής - Έρυσσου), εντελώς αποκομμένο, χωρίς ορατότητα και με γυρισμένη την πλάτη του στα άλλα μυκηναϊκά κέντρα.

Ακόμα ποιο συγκεκριμένα θα ρωτούσαμε:

• Ποιο νησί είχε αυτήν την προνομιακή σχέση, να ήταν δηλαδή ακριβώς  απέναντι από την είσοδο- έξοδο του Πατραϊκού κόλπου, σε αυτό το θαλάσσιο σταυροδρόμι  που διασταύρωναν τους πλόες τους όλα τα πλοία που θαλασσοπορούσαν στο Ιόνιο πέλαγος ελέγχοντας  με απόλυτο τρόπο όλους τους θαλάσσιους δρόμους; 

• είναι το νησί της Ιθάκης; 
• είναι το νησί της Λευκάδας; 
• είναι το νησί της Κεφαλληνίας; 
• και εάν είναι  η Κεφαλληνία, που όντως είναι, ποιο είναι εκείνο το σημείο του νησιού που ελέγχει με απόλυτο τρόπο τους θαλάσσιους δρόμους; είναι  οι νοτιοανατολικές ακτές του νησιού; είναι οι βόρειες; ή οι δυτικές; 

Το ΝΑ άκρο της νήσου Κεφαλληνίας εύκολα γίνεται αντιληπτό οτι  είναι η ιδανική γεωστρατηγική θέση για τον έλεγχο της θαλάσσιου και χερσαίου χώρου στην δυτική νησιωτική Ελλάδα. Αυτή ακριβώς την θέση επέλεξαν ως φαίνεται  από τα μέχρι σήμερα αρχαιολογικά ευρήματα οι μυκηναίοι εκείνης της εποχής για την ίδρυση και  εγκατάσταση του δικού τους κέντρου διοίκησης και ελέγχου της επικράτειά τους στην δυτική νησιωτική Ελλάδα.

Η απάντηση είναι επίσης προφανής ... Είναι το νοτιοανατολικό τμήμα της νήσου Κεφαλληνίας, εκεί που άκμασε στα πρώιμα ιστορικά χρόνια η αρχαία πόλης- κράτος των Πρόννων (για την οποία λανθασμένα έχει επικρατήσει στις μέρες μας η άποψη λόγω της αναπαραγωγής των απόψεων του Γερμανού γεωγράφου Ιωσήφ Πάρτς ότι ήταν η πλέον ασημοτέρα των πόλεων -κρατών του νησιού, αλλά ήταν ως φαίνεται η πλέον ισχυρή σύμφωνα με τις πηγές κατά τους αρχαίους χρόνους μέχρι την καταστροφή της από τους Ρωμαίους.(βλέπε:Σταματίνα Ζαπάντη, « Η συμμετοχή των Πρόννων Κεφαλληνίας στη Αθηναϊκή Συμμαχία» Κεφ. Χρονικά τομ. 5, σελ. 193-200 )

Η κοινή λογική  μας λέει πως αυτή η περιοχή ιδιαίτερα κατά την μυκηναϊκή περίοδο θα έπρεπε να είχε επιλεγεί από την τότε άρχουσα τάξη ακόμη και «με κλειστά τα μάτια» για  αυτόν τον σκοπό.

[Την σπουδαιότητα της γεωστρατηγικής θέσης της Ν.Α Κεφαλληνίας ανέδειξε πριν από μερικά χρόνια ο αρχαιολόγος Δρ.Λάζαρος Κολώνας  σε ομιλία του στο Ζ’ Πανιόνιο  Συνέδριο με θέμα: «Αρχαίες εγκαταστάσεις νοτιοανατολικής Κεφαλονιάς, θέσεις στρατηγικού ελέγχου του θαλάσσιου και χερσαίου χώρου της περιοχής»  Πρακτικά Z` Πανιόνιου Συνεδρίου τομ. B` σελ.37-46.]

Την γεωστρατηγική θέση της Κεφαλληνίας και ιδιαίτερα της Νοτιοανατολικής της πλευράς που βρίσκεται απέναντι της Ακαρνανίας μας την επιβεβαιώνει και ο ιστορικός Πολύβιος (5.3.6-9) ο οποίος την χαρακτηρίζει ως: «ορμητήριον ευφυές κατά της των πολεμίων χώρας».

Carte des Isles Sainte Maure, Céphalonie, Zante που καταδεικνύει την γεωστρατηγική θέση της Ν.Α Κεφαλληνίας.

Όλα τα δεδομένα λοιπόν μας υποδεικνύουν πως το νοτιοανατολικό τμήμα της νήσου Κεφαλληνίας  θα ήταν το ιδανικότερο σημείο του νησιού  που παρείχε στο έπακρο όλες αυτές τις διευκολύνσεις. 

Και όμως πέρασαν ήδη 120 περίπου χρόνια από την εποχή που η αρχαιολογική σκαπάνη ξεκίνησε έναν παρατεταμένο και στοχευμένο αγώνα για τον εντοπισμό των ανακτόρων του Οδυσσέα.

• Πήγε παντού !, στην Ιθάκη στην Λευκάδα, στην Κρανιά, στην Παλική ,στην Σάμη. στην Έρυσσο, στον Ελειό, στην Σκάλα
• Έσκαψε παντού! ....στην Ιθάκη, στην Λευκάδα, στην Κρανιά, στην Παλική ,στην Σάμη, στην Έρυσσο, στον Ελειό, στην Σκάλα
• Εκτός....... από αυτήν ακριβώς την περιοχή !!! εκτός από την περιοχή του Ηράκλειου πεδίου στην περιοχή των Πρόννων !

Αλήθεια τι ήταν αυτό που τύφλωσε δεκάδες ομηριστές, αρχαιολόγους και αρχαιολογικές σχολές να μην έλθουν ποτέ να ερευνήσουν την πλέον επίδικη περιοχή και να αναζητήσουν την πιθανή της σχέση με το αναζητούμενο κέντρο της Ομηρικής Ιθάκης; 

Μπορεί κάποιος να μας εξηγήσει αυτήν την παραδοξότητα; 

Σε αυτήν λοιπόν την περιοχή που τα είχε όλα όσα περιγράφονται στην τοπογραφία του έπους μόλις πολύ πρόσφατα, το έτος 1991, μάθαμε για πρώτη φορά ότι υπήρχαν μυκηναϊκές  εγκαταστάσεις στο λεγόμενο Ηράκλειο πεδίο (Κάμπος Τζαννάτων – Αγίας Ειρήνης- περιοχή Κορωνών)[βλέπε Πορίσματα ανασκαφών του Δρ Λάζαρου Κολώνα και σχετικές του δημοσιεύσεις στα Πανιόνια Συνέδρια]. 

Στην πορεία βέβαια αποκαλύφτηκε, από την αρχαιολογική έρευνα που ακολούθησε,  ότι είναι η περιοχή που συναντάμε τις  περισσότερες θέσεις της προϊστορικής εποχής σε σχέση με όλες τι άλλες  περιοχές της Κεφαλληνίας!. (βλέπε: Γιάννης Μόσχος Η Περιοχή των Πρόννων και η ανατολική ακτή της Κεφαλονιάς πριν από την ιστορία, τοπογραφία της νήσου, κατάλογος των θέσεων και συμπεράσματα .Τόμος Συνεδρίου Περιοχής Πρόννων 2005 σελ.227-324  καθώς και τα πρώτα πορίσματα των ανασκαφών του Δρ. Αντώνη Βασιλάκη από την ανασκαφή του ωοειδούς μεγάρου στην επίδικη περιοχή. (Βλέπε ανακοινώσεις του αρχαιολόγου Δρ. Αντώνη Βασιλάκη: Μυκηναϊκό Σεμινάριο Αμφιθέατρο «Άλκη Αργυριάδη» 20/12/2012 με θέμα: «Υστεροελλαδικό Αψιδωτό / Ελλειψοειδές (ωοειδές) Μέγαρο στα Τζαννάτα Πόρου Κεφαλονιάς» ) 

Η συνολική απάντηση λοιπόν σε όλα αυτά τα ερωτήματα  είναι  η αναμενόμενη και επιβεβαιώνει πολύ απλά  το προφανές !

Είναι ακριβώς αυτή η περιοχή που οι μνήμες των τόπων και τα ίχνη τους ποτέ δεν σβήστηκαν, πόσο μάλλον τώρα όταν  οι "ομιλούσες πέτρες" έχουν πλέον βρεθεί.

...............................................................................................................................

..............................


Υ.Γ 1 Η δημοσίευση αυτή γίνεται στις αρχές του 2018 σε συνέχεια μιας σειράς εκλαϊκευμένων δημοσιεύσεων γύρω από τα ανοικτά ζητήματα της τοπογραφίας των Ομηρικών επών στην δυτική νησιωτική Ελλάδα που δημοσιοποίησαμε κυρίως για το ευρύ αναγνωστικό κοινό μέσα από το blog: Homer's Ithaca . http://homericithaca.blogspot.gr/

Από τις αρχές του 1990 όταν δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά η υπόθεση της σχέσης της Ν.Α Κεφαλληνίας με το αναζητούμενο άστυ της λεγόμενης Ομηρικής Ιθάκης μέχρι σήμερα έχουν περάσει ήδη 28 ολόκληρα χρόνια.

Σε όλο αυτό το διάστημα συνέβησαν πολλά. Μερικά από αυτά εξακολουθούν ακόμη και για εμάς να μας απασχολούν και να θέτουν αρκετά περίεργα ερωτηματικά με πιθανές ερμηνείες που δεν θα θέλαμε να πέσουμε τουλάχιστον σε αυτή την φάση στον πειρασμό να τις σχολιάσουμε.

Πριν μιλήσουμε για το άλλο μεγάλο κεφάλαιο που είναι "η ιστορία αυτής της ιστορίας" είμαστε υποχρεωμένοι να αναφέρουμε οτι, οι έρευνες που έχουν γίνει και θα συνεχίζονται να γίνονται, στηρίζονται από ατομικές και συλλογικές εργασίες πολλών συνεργατών μας και ανεξάρτητων ερευνητών, επιστημόνων και επιστημονικών ιδρυμάτων, που ο καθένας έχει προσθέσει τον δικό του μοναδικό δόμο σε αυτήν την πορεία, ανακαλύπτοντας συμπληρώνοντας, αναθεωρώντας ή ανατρέποντας εκ βάθρων εσφαλμένες εκτιμήσεις.

Αναμενόμενο είναι ότι στα χρόνια που έρχονται νέα στοιχεία θα προστεθούν στον κυρίως κορμό αυτών των νέων δεδομένων που θα συμπληρώνουν, θα εξειδικεύουν ή θα διορθώνουν την παρούσα πρόταση. 

Η εκτίμηση είναι πως δεν αναμένονται δομικές αλλαγές στην συνολική εικόνα αυτής της πρότασης η οποία φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τα αρχαιολογικά δεδομένα και τις λοιπές μελέτες που βρίσκονται σε εξέλιξη. 

Στο επόμενο διάστημα όταν θα αρχίσουν να δημοσιεύονται οι επίσημες αρχαιολογικές και φιλολογικές εργασίες από τους καθ' ύλην υπεύθυνους επιστήμονες, θα διαπιστώσετε πόση μεγάλη αποδεικτική αξία έχουν τελικά  αυτές οι πέτρες που πολλές φορές τις προσπερνάμε αδιάφορα.

Για τους περισσότερους οι πέτρες της φωτογραφίας που κοσμούν την παρούσα δημοσίευση, είναι απλώς κάποιες δομημένες πέτρες, ενδεχομένως των αρχαίων χρόνων που συνθέτουν μια ανθρωπογενή παρέμβαση στις πλαγιές ενός λόφου.

Για τους επαΐοντες και κυρίως για τους αρχαιολόγους είναι οι πέτρες εκείνες που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή μιας πομπικής οδού στο δεύτερο μισό της μυκηναϊκής περιόδου που συνδέει το οικιστικό κέντρο με την νεκρόπολη της πόλης σε ένα αταύτιστο (ακόμη) μυκηναϊκό κέντρο της ύστερης εποχής του Χαλκού που εντόπισε η αρχαιολογική σκαπάνη στις Ν.Α ακτές της νήσου Κεφαλληνίας. 

Για κάποιους, όπως είμαστε και εμείς, πέραν όλων αυτών που αναφέρθηκαν είναι επιπροσθέτως και κυρίως εκείνες οι "ομιλούσες πέτρες" πάνω στις οποίες φαίνεται πως έχει "γραφτεί" (;) η τελευταία διασωθείσα έκδοση ενός έπους της ύστερης Μυκηναϊκής περιόδου που έμελλε να αναδειχθεί στα ιστορικά χρόνια ως ένα από τα πρώτα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας που διαμόρφωσε τόσο καθοριστικά το ήθος και το ύφος του λεγόμενου Δυτικού πολιτισμού.



Υ.Γ 2 Όπως ενδεχομένως θα έχετε διαπιστώσει δεν κρίναμε σκόπιμο πως υπάρχει αντικείμενο να επιχειρηματολογήσουμε για τον ισχυρισμό των υποστηρικτών της θεωρίας της Λευκάδας ως Ομηρικής Ιθάκης ότι ο επαναλαμβανόμενος στερεότυπος στίχος - λογοπαίγνιο οὐ μέν γάρ τί σε πεζόν ὀΐομαι ἐνθάδ΄ ἱκέσθαι.( "δεν νομίζω να έφτασες εδώ με τα πόδια;" Οδ.α173, ξ190, π59, π224) επιβεβαιώνεται μόνο με το νησί της Λευκάδος, επειδή η Λευκάδα είναι το μοναδικό νησί που (εφόσον και εάν θα ήταν ενωμένος ο κορμός της με τις απέναντι Ηπειρωτικές ακτές) θα μπορούσες να πας με τα πόδια, άρα .... Ομηρική Ιθάκη = Λευκάδα.

Δεν το κάναμε, διότι πολύ απλά πρόκειται για έναν από τους δεκάδες επαναλαμβανόμενους στερεότυπους στίχους, (και μάλιστα εδώ έχουμε ένα στίχο λογοπαίγνιο),  τους οποίους συναντάμε αρκετά συχνά στο Ομηρικό κείμενο και δεν αξίζει πραγματικά να διαθέσει κάποιος περισσότερη επιχειρηματολογία για αυτό το θέμα.

Ούτως ή άλλως η τότε Ομηρική Ιθάκη ήταν νήσος  Αμφίαλος ( Οδ. α 386, α 394, α 401, β 292, φ 251), δηλαδή ένα νησί περίκλειστο από θάλασσα και προφανώς το να φτάσει εκεί κάποιος ξένος από έναν άλλο τόπο αναγκαστικά θα πήγαινε με πλοίο, εκτός και εάν είχε το "χάρισμα" του Χριστού να περπατά επί των κυμάτων.

Επί της άλλης τους σοφιστείας ότι Ζόφος =(η ζώνη του σκότους όταν δύει ο ήλιος) -περιστρέφοντας εντέχνως τον χάρτη !!! - είναι στην ουσία ο Βορράς ! και δεν είναι η σημερινή Δύση (sic),  άρα με αυτήν την ερμηνεία η Λευκάδα που κείται προς Bορράν είναι κατ΄αυτούς αυτό το νησί που περιγράφεται οτι κείται προς ζόφον και συνεπώς σύμφωνα με αυτόν τον συλλογισμό η σημερινή Λευκάδα είναι η Ομηρική Ιθάκη απαντήσαμε ακροθιγώς στην παρούσα δημοσίευση με το το υπ'αριθμ 2 "σωστό ή λάθος" ερώτημα. Η επίκληση κάποιων χειροποίητων χαρτών του μεσαίωνα που σχεδιάστηκαν αναπόφευκτα με την όποια στρέβλωση της πραγματικότητας  δεν μπορεί να αποτελεί τεκμήριο της επιβεβαίωσης των ισχυρισμών τους, διότι πολύ απλά υπάρχουν άλλοι χάρτες,  της ίδιας εποχής, (που είτε υπήρχαν είτε δεν υπήρχαν ουδόλως ενδιαφέρουν αυτήν την υπόθεση), που καταγράφουν την θέση της Λευκάδας εντελώς διαφορετικά και πολλές φορές αντίθετα απ΄τους ισχυρισμούς τους. Επί της ουσίας σημασία έχει όχι τι είχε ο καθένας αρχαίος  σχολιαστής ή χαρτογράφος στο μυαλό του και πως αντιλαμβανόταν τον κόσμο,  αλλά τι αναφέρει ο Όμηρος (τα έπη) και αυτό προφανώς διαφέρει εντελώς από αυτό που προσπαθούν να ισχυριστούν. Παρενθετικά θα αναφέρουμε προς πληροφόρηση των αναγνωστών μας οτι ο Όμηρος με σαφήνεια αντιδιαστέλλει την σημείο του Ζόφου, (ζώνη του σκότους- Δύση), με το σημείο της Ανατολής, έχοντας ως σημείο θέασης - αναφοράς τον Βορρά με την εξής ξεκάθαρη διατύπωση:

"...εἴτ' ἐπὶ δεξί' ἴωσι πρός ἠῶ τ' ἠέλιόν τε,
εἴτ' ἐπ' ἀριστερὰ τοί γε ποτί ζόφον ἠερόεντα...." Ομήρου Iλιάδα Μ' 239-240

Βεβαίως εκτός από αυτήν την καινοφανή ερμηνεία "περί Ζόφου"  δια της περιστροφής του γήινου χάρτη ! ξεχνούν να αναφέρουν το πλέον ουσιώδες, ότι αυτό, το (όποιο) νησί που κείται περισσότερο από όλα τα άλλα νησιά προς Ζόφον ως Ομηρική Ιθάκη,  θα πρέπει παράλληλα να έχει "αμφί," δηλαδή τουλάχιστον και από τις δύο αντίθετες πλευρές του (ένθεν και ένθεν) δύο τουλάχιστον επώνυμα νησιά από τα τρία αυτά νησιά που αναφέρονται, δηλαδή το Δουλίχιο την Σάμη και την Ζάκυνθο. Ατυχώς για τους υποστηρικτές αυτής της άποψης η Λευκάδα ως γνωστόν λόγω της γεωγραφικής της θέσης που βρίσκεται μόνη της στον βορρά, σε συνδυασμό με την γεωγραφική θέση των άλλων νησιών, που είναι όλα προς νότον, είναι φύση αδύνατον να είχε συμβεί αυτό το "θαύμα" και να είχαν βρεθεί κάποτε κάποια νησιά από αυτά τα τρία, είτε στα δυτικά της, είτε στα βόρεια, είτε στα ανατολικά, εκτός και εάν θέλουν να πιστέψουμε, (όπως και με την περίπτωση του προαναφερόμενου στίχου- λογοπαίγνιο),  οτι ήταν εκεί, αλλά αργότερα έφτασαν (μετακινήθηκαν) κάποτε και αυτά τα νησιά νότια της Λευκάδας "με τα πόδια". 
(Ενδεχομένως όμως και εδώ, όπως και με τα "περί Ζόφου", να έχουμε ακόμη μια καινοφανή ερμηνεία περί του "Αμφί" από τους υποστηρικτές της άποψης ότι η Λευκάδα ήταν η Ομηρική Ιθάκη. Εδώ θα είμαστε και με πολύ ενδιαφέρον περιμένουμε να την ακούσουμε). Για όσους όμως αναγνώστες επιθυμούν να διαβάσουν την άποψή μας για αυτό το θέμα τους ενημερώνουμε οτι το έχουμε πλήρως αναλύσει στην ανάρτηση: http://homericithaca.blogspot.gr/2017/11/blog-post_10.html και δεν υπάρχει λόγος να επιχειρηματολογήσουμε περισσότερο για αυτό.

Το γιατί η σημερινή Λευκάδα ή ακόμα για τους ίδιους λόγους και η χερσόνησος της Παλικής (ως μια ξεχωριστή οντότητα) δεν ήταν και δεν είναι η Ομηρική Ιθάκη προσπαθήσαμε να το αναλύσουμε στην πορεία όλων αυτών των δημοσιεύσεων προσκομίζοντας τα πλείστα όσα έχουν δημοσιοποιηθεί που πολλοί από εσάς να τα έχετε ήδη διαβάσει.

Για εμάς το ζητούμενο ποτέ δεν ήταν να μπούμε στην διαδικασία της "κόντρας" προκειμένου να αποδομήσουμε τα όποια επιχειρήματα όσων περιοχών θέλουν να πιστεύουν ότι το νησί τους ή ο τόπος τους είναι η Ομηρική Ιθάκη και ιδιαιτέρως για επιχειρήματα αυτής της μορφής που στερούνται υπόστασης. Θα ήταν πολύ εύκολο να το κάνουμε αλλά πρόθεσή μας είναι να μην μπούμε σε αυτήν την διαδικασία εκτός και εάν προσκληθούμε για αυτό. Σε αυτήν την περίπτωση θα ακολουθήσει μια ξεχωριστή ανάρτηση με θέμα το γιατί κυρίως η Λευκάδα και προφανώς ή σημερινή Ιθάκη, όπως και η χερσόνησος της Παλικής ως ένα ξεχωριστό τμήμα δεν ήταν ποτέ η λεγόμενη Ομηρική Ιθάκη με την παράκληση όμως να κάνουν τον κόπο και να μας απαντήσουν στις ερωτήσεις "είναι σωστό ή λάθος" σε ποιες από αυτές κάνουμε λάθος και γιατί. Για την ορθή απόδοση των λεχθέντων θα πρέπει να υπενθυμίσουμε στους αναγνώστες μας οτι Ομηρική Ιθάκη ήταν όλη η Κεφαλληνία στο σύνολό της όπου προφανώς συμπεριλαμβάνεται και η χερσόνησος της Παλικής και η Χερσόνησος της Ερύσσου.

Τώρα ως προς τους σοβαρούς προβληματισμούς που είχε προξενήσει ο επίδικος στίχος περί της  οὐδ᾽ εὐρεῖας Ιθάκης, (Οδ.ν 243) πάνω στον οποίο στηρίχθηκε μεγάλο μέρος από την επιχειρηματολογία των υποστηρικτών της σημερινής Ιθάκης ότι είναι και η Ομηρική, επειδή η σημερινή Ιθάκη είναι μικρή, δηλαδή «οὐδ᾽εὐρεῖα»,  ενώ η Κεφαλληνία που είναι όντως «εὐρεῖα», δεν θα μπορούσε να είναι η Ομηρική, έχουμε τοποθετηθεί στην ανάρτηση που φέρει τον τίτλο: "Οι Ομιλούσες εικόνες της Ομηρικής τοπογραφίας"  Επί αυτού του θέματος, ο Δρ. της ιστορίας Βαγγέλης Πανταζής σε ανακοίνωση του που δημοσιεύτηκε στα Κεφαλληνιακά Χρονικά (τόμος 8ος) το 1999 και με τίτλο «Το μέγεθος της Ομηρικής Ιθάκης», απέδειξε με αδιαμφισβήτητα στοιχεία ότι ο γνήσιος ομηρικός  στίχος αναφερόταν για την εὐρεῖα Ιθάκη και όχι για την οὐδ᾽ εὐρεῖα ή ούκ ευρεία όπως τροποποιήθηκε σε διάφορες εκδοχές μεταγενέστερα για να ταιριάξει με την Ιθάκη των ιστορικών χρόνων. Σύμφωνα με τον συγγραφέα ο διασωθείς πραγματικός στίχος  «ουδέ λίην λυπρή, αυτάρ δ’ ευρεία τέτυκται», εντοπίστηκε σε κείμενο του Τρύφωνα του Γραμματικού  (1ος π.Χ Αιώνας – 1ος μ.Χ ) που δημοσιεύτηκε στον τρίτο τόμο των Anecdota Graeca από τον J.Fr. Boisson στην σχολιασμένη έκδοση της Οδύσσειας (Homeri Odyssea) από τον J. La Roche το έτος 1868. Η αποκάλυψη αυτή αποκαθιστά την πραγματική δομή όχι μόνον του στίχου (οδ.ν 243) αλλά και τον άκρως προβληματικό στίχο 118 στην ραψωδία ω της Οδύσσειας που και εκεί η λέξις ευρεία όπως διεξοδικά αναλύει ο Δρ. Βαγγέλης Πανταζής αφορά την Ιθάκη και όχι βεβαίως τον πόντο (Θάλασσα) που φαίνεται ότι αντικατέστησε το ουσιαστικό νήσος. (βλέπε: http://homericithaca.blogspot.gr/2016/01/blog-post.html)

Για τον επίδικο στίχο του ομηρικού κειμένου [μεσσηγύς Ἰθάκης τε Σάμοιό τε παιπαλοέσσης,] (οδ. δ 845) αναφερθήκαμε διεξοδικά στην ανάρτηση "Η Αστερίδα το νησί φάντασμα της Ομηρικής τοπογραφίας" ότι ανήκει στην κατηγορία εκείνων των νόθων στίχων που έχουν παρεισφρήσει ως εμβόλιμοι στα κείμενα του Ομήρου. (Ο συγκεκριμένος στίχος φαίνεται να επινοήθηκε από τον συντάκτη του χρονικά στην ύστερη εξελικτική πορεία του έπους παραφράζοντας τον γνήσιο ομηρικό στίχο [ μεσσηγύς δὲ Σάμου τε καὶ Ἴμβρου παιπαλοέσσης ] Ιλ.Ω 78).
(Βλέπε: Οδυσσέας Μεταξάς: "Η βιογραφία της Οδύσσειας" [μελέτη υπό δημοσίευση]) όπως και στον σύνδεσμο:  (http://homericithaca.blogspot.gr/2017/10/blog-post_15.html) 


Υ.Γ 3 Το γεγονός ότι η παρούσα πρόταση έρχεται σε πολλά θεματικά της πεδία σε πλήρη ρήξη με την επικρατούσα άποψη αυτό δεν σημαίνει ότι οι έρευνες δεν πρέπει να  προχωρούν και εν προκειμένω για την δική μας περίπτωση επειδή  δημιουργούν κατά την εκτίμησή των πολιτικών μας  ταγών "αντιθέσεις στις τοπικές κοινωνίες", δηλαδή μεθερμηνευόμενον, οτι εάν επί των ημερών τους αναδειχθεί αυτό το θέμα, κινδυνεύουν να χάσουν τους προσδοκώμενους ψήφους για τον ενιαίο Δήμο Κεφαλληνίας και για την μονοεδρική έδρα του νομού  Κεφαλληνίας και Ιθάκης. 
(Για την υπόθεση των σχετικά πρόσφατων ανακοινώσεων (2010 Δρ. Θ.Παπαδόπουλος - Λ. Κοντορλή) περί του "εντοπισμού" των ανακτόρων του Οδυσσέα στην Ιθάκη και συγκεκριμένα στην λεγόμενη "σχολή του Ομήρου" έχουν περί αυτού του θέματος αποφανθεί οι αρμόδιες Αρχαιολογικές Υπηρεσίες και εκ του λόγου αυτού δεν μας πέφτει λόγος).


Υ.Γ 4 Τελειώνουμε αυτό το κείμενο καλώντας σας εάν το θελήσετε να δώσετε την δική σας απάντηση για μια ενδιαφέρουσα παραδοξότητα που μας αφορά.

Όλα αυτά που διαβάζατε χρόνια τώρα μέσα από το blog "Homer's Ithaca" προφανώς και δεν γράφτηκαν για πρώτη φορά.

Για όσους παρακολουθούν το θέμα αυτό, όλα αυτά έχουν με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο ειπωθεί, είτε μέσω των ανακοινώσεων των αρχαιολόγων που έσκαψαν σε αυτήν την περιοχή, είτε μέσω δημοσιεύσεων και βιβλίων, είτε μέσω συνεντεύξεων.

Μπορείτε όμως να μας εξηγήσετε , (αφήνοντας από έξω τους πολιτικούς μας ταγούς για τους οποίους αναφερθήκαμε), γιατί επί 28 ολόκληρα χρόνια στον χώρο των επαϊόντων , ναι καλά το διαβάζετε επί 28 ολόκληρα χρόνια και συγνώμη που θα το πούμε λίγο άκομψα "δεν ιδρώνει το αυτί κανενός;" 

Μπορείτε να μας εξηγήσετε γιατί υπάρχει κυριολεκτικά και μεταφορικά αυτή "η άκρα του τάφου σιωπή";

Η δική μας απάντηση με πολλαπλές αναγνώσεις: "η σιωπή τους προς απάντησή μας ".

Text & Copyright: Hettie Putman Cramer & Makis Metaxas